2.1.4 Programma 4 - Onderwijs

Portefeuillehouder(s):
F. Janssen en A. Schiffelers

Verantwoordelijke afdelingshoofden:
J. Drummen (KCC) en C. Goffin (MO) 

• 410 Openbaar basisonderwijs
• 420 Onderwijshuisvesting
• 430 Onderwijsbeleid en leerlingzaken

De Covid-19 crisis is ook aan het onderwijs niet onopgemerkt voorbijgegaan. Het onderwijs is weer volledig herstart, evenals de kinderopvang. Het blijft evenwel voor ouders spannend, wat we onder andere terugzien in de bezetting op de kinderopvanglocaties. Daar waar de ene leerling meer baat heeft gehad bij het meer zelfsturend deelnemen aan het onderwijs (autonomie), zijn er ongetwijfeld ook veel leerlingen bij wie de achterstand groter is geworden. Dit heeft de volledige aandacht van alle betrokken partijen. Of en zo ja welke aanvullende interventies er ingezet gaan worden om de achterstanden in te lopen kan nu nog niet vermeld worden. Dit zal in de loop van 2020, met een mogelijke uitloop naar 2021, duidelijk worden.

Openbaar basisonderwijs
Alle Landgraafse basisscholen vallen onder het bestuur van onderwijsstichting Movare. Dit geldt eveneens voor de openbare basisscholen in onze gemeente. Met drie openbare basisscholen, te weten OBS Harlekijn, OBS Wereldwijs en OBS De Speurneus, is het openbaar basisonderwijs goed vertegenwoordigd in onze gemeente; een derde van de reguliere Landgraafse basisscholen is een openbare basisschool. Ook in kwalitatief opzicht gaat het goed met het openbaar basisonderwijs in onze gemeente. Al onze openbare basisscholen scoren minimaal een voldoende volgens de Onderwijsinspectie, waardoor zij alleen het basistoezicht genieten. Dit houdt in dat het bestuur of de school volgens de Onderwijsinspectie voldoet aan de basiskwaliteit en daarmee aan de wettelijke eisen die op dat moment geldend zijn.

Minimaal twee keer per jaar vindt er een gesprek met het college van bestuur van onderwijsstichting Movare plaats, waarin ook de ontwikkelingen betreffende het openbaar onderwijs in Landgraaf structureel aan bod komen.

Onderwijshuisvesting
Landgraaf is een gemeente met een uitstekend voorzieningenniveau op het gebied van leven, wonen en recreëren. Niet alleen wat betreft huisvesting maar ook als het gaat om het verenigingsleven en de middenstand. Onze huidige onderwijsmogelijkheden zijn noodzakelijk om dit voorzieningenniveau voor nu en de toekomst in stand te houden. Het belang van kwalitatief goed en toegankelijk onderwijs en bijbehorende huisvesting is niet alleen van betekenis voor onze huidige inwoners, maar draagt ook bij aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor nieuwe inwoners. Goede onderwijsvoorzieningen zijn een belangrijke factor voor nieuwkomers in onze gemeente. Dit heeft daarnaast een positief effect op de bevolkingssamenstelling van Landgraaf.

Maatschappij en arbeidsmarkt stellen andere eisen aan onze inwoners en werknemers van de toekomst. Hier ligt een verantwoordelijkheid en opgave voor ons als gemeente, het onderwijsveld en maatschappelijke partners. Goed en toegankelijk onderwijs in onze gemeente maakt van onze kinderen/jongeren zelfbewuste en creatieve volwassenen en legt de basis voor een succesvolle loopbaan. Met een breed en voor alle Landgraafse kinderen toegankelijk onderwijsaanbod in onze gemeente, van uitstekende kwaliteit, in gezonde en goed bereikbare centraal in de wijk/gemeente gelegen scholen, spelen wij in op de ontwikkelingen in de maatschappij en sluiten aan op de vraag vanuit de arbeidsmarkt. Voor ons is het vanzelfsprekend dat wij de onderwijsvoorzieningen in onze gemeente niet alleen behouden maar ook toekomstbestendig maken.

De implementatie van De Gezonde Basisschool van de Toekomst op drie van onze basisscholen heeft, door de verschuiving van het leerlingenaantal, invloed gehad op het huisvestingsaanbod. Nu de projectperiode vanuit de pilot afgelopen is, wordt er op ons initiatief op diverse vlakken gekeken naar een bestendige en verdere uitrol. Zo is een van de doelstellingen binnen de Regiodeal Parkstad dat er negen GBT-scholen in Parkstad zijn aan het eind van het schooljaar 2022-2023. De drie huidige Landgraafse scholen behoren tot die negen. Maar ook lokaal zitten we niet stil. Naar aanleiding van de unaniem aangenomen motie betreffende de verdere uitrol van het concept GBT over alle Landgraafse scholen, is onderzocht hoe een en ander vorm kan worden gegeven. Hier is een voorstel voor uitgewerkt waarbij vooralsnog dezelfde looptijd wordt aangehouden als in de Regiodeal Parkstad. Gedurende deze looptijd is het financieel haalbaar om vier extra GBT-scholen in Landgraaf in te richten, mits ouders en schoolteams hiervoor open staan. Daarmee komt het totaal - aantal GBT-scholen in Landgraaf in het schooljaar 2022-2023 op zeven van de negen. In de periode daarna wordt gekeken welke mogelijkheden er zijn om verder uit te breiden naar alle negen scholen (indien gewenst). Daarbij wordt zoveel als mogelijk gebruik gemaakt van bestaande regelingen en budgetten. Bij de uitrol zal eveneens aandacht zijn voor hetgeen gevraagd wordt van de gebouwelijke capaciteit van de huidige scholen.

In het primair en middelbaar onderwijs zijn er diverse bewegingen, zowel krimp als groei. Dit alles vraagt om een toekomstgericht en –bestendig plan van aanpak met bijbehorend onderwijshuisvestingsplan dat niet alleen kijkt naar de kwaliteit en grootte van de beschikbare onderwijsaccommodaties, maar dat ook oog heeft voor de invloed van onderwijsinhoudelijke zaken en projecten op het leerlingenaantal en de verdeling van leerlingen over de scholen in onze gemeente. Met het primair onderwijs (PO) en voortgezet onderwijs (VO) vindt hierover overleg plaats, hetgeen zal resulteren in een meerjarig integraal huisvestingsplan (IHP), dat aan uw raad ter vaststelling zal worden aangeboden. Daarnaast loopt er een paralleltraject voor het Eijkhagencollege. Op basis van de gedane onderzoeken is geconcludeerd dat nieuwbouw te verkiezen is boven renovatie. Met instemming van uw raad hebben wij vorig jaar een samenwerkingsovereenkomst met SVOPL gesloten, waarin de kaders voor de nieuwbouw zijn vastgelegd. Dit jaar zetten we de vervolgstap naar een definitief ontwerp voor de nieuwbouw van het Eijkhagencollege. De C-vleugel van het Brandenberg-college hebben wij, vooruitlopend op herbestemming, tijdelijk in gebruik gegeven aan partijen die talentontwikkeling in de gemeente mede willen vormgeven.

Onderwijsbeleid en leerlingzaken
Ondanks de vele veranderingen die in 2020 in het onderwijs plaats hebben gevonden door Covid-19, is ook een aantal nieuwe ontwikkelingen in gang gezet. Over de verdere uitrol van de Gezonde Basisschool van de Toekomst is in de vorige paragraaf al geschreven. Daarnaast is de Lokaal Educatieve Agenda Landgraaf vastgesteld. Dat betekent dat de werkgroepen van start zijn gegaan en dat de eerste activiteiten in 2021 geïmplementeerd worden. De gevormde werkgroepen, waaraan de gemeente ook deelneemt, zijn hiervoor aan zet.

Op het gebied van leerlingenzorg, afstemming en doorgaande lijn is het “Knooppunt” ontwikkeld en geïmplementeerd. Het knooppunt is een voorziening in zowel het PO, het VO (in de vorm van ondersteuningsteams), het Middelbaar beroepsonderwijs (Mbo) als door in de voorscholen (kinder- en peuteropvang) waarbij een vast team van deskundigen op afroep beschikbaar is om, samen met de ouders, te bekijken of en zo ja welke extra hulp een leerling ambulant nodig heeft.

In 2019 is gestart met de implementatie van de aan JENS gegunde opdracht inzake basishulp jeugd. JENS sluit in deze opdracht nauw aan bij de vindplaats van de jeugdigen in het PO, het VO en regionaal bij het Mbo. Als coöperatie maken zij een begin door hun expertise te verbinden aan de scholen in het PO middels een team dat fysiek op school aanwezig is en dat het PO-team genoemd wordt. Het schoolmaatschappelijk werk in het PO en de voorschoolse voorzieningen wordt doorontwikkeld en de ervaringen worden gebruikt om per school en wijk inzichtelijk te krijgen welke ondersteuning in welk volume nodig is. Het adagium is hierbij ook dat er sprake is van inclusief onderwijs: kinderen met beperkingen of met specifieke behoeften gaan nu nog naar speciale voorzieningen zoals dagbehandeling, medisch kinderdagverblijf, kinderbehandelcentrum en kinderbehandelgroep of het speciaal onderwijs, maar in de nabije toekomst waar mogelijk naar regulier onderwijs. Professionals met kennis van onder meer leer- en ontwikkelingsachterstanden, verstandelijke beperking en gedragsproblematiek ondersteunen de peuteropvang, voor- en naschoolse opvang en school. Ondersteuning voor kinderen met bijvoorbeeld dyslexie of hoogbegaafdheid wordt eveneens op school georganiseerd. In samenwerking met de kinderopvang zet JENS tevens in op een naschools aanbod voor kinderen met daarin een breed scala aan activiteiten.

Bureau VSV richt zich onder andere op het terugdringen van voortijdig schoolverlaten (VSV) en het verlaten van school zonder startkwalificatie (RMC). Regelmatig worden wij op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen en worden gesprekken op Parkstad- en lokaal niveau gevoerd. Met scholen waar een opvallend hoge schooluitval gesignaleerd wordt, worden specifiek gesprekken gevoerd om de schooluitval terug te dringen.

De regelgeving voor leerlingenvervoer ten behoeve van statushouders is in 2020 aangepast en verlengd voor het schooljaar 2020-2021. In de loop van 2021 zal met het onderwijs deze regelgeving worden geëvalueerd. Met het onderwijs is afgesproken dat er in de toekomst sprake zal zijn van adaptief leerlingenvervoer. Daarmee wordt gedoeld op het op de actuele behoefte afgestemd vervoer. In 2020 is met een groot aantal Zuid-Limburgse gemeenten (waaronder o.a. Maastricht, Sittard-Geleen, Heerlen, Voerendaal en Kerkrade) het leerlingenvervoer hernieuwd aanbesteed. Per sub-regio, dus ook voor Parkstad, is sprake van een coördinator voor maatwerkcasussen in het leerlingenvervoer. In 2021 vindt evaluatie van deze coördinatie plaats.

Volwasseneneducatie en laaggeletterdheid
In het kader van volwasseneneducatie wordt op Zuid-Limburgs niveau samengewerkt. Voor 2020 en volgende jaren is door de centrumgemeente Heerlen in afstemming met de overige gemeenten een nieuwe regionale aanpak opgesteld. Naar aanleiding van aangescherpte wetgeving is deze aanpak vertaald in een plan van aanpak. Een van de speerpunten is het vergroten van het bereik van autochtone laaggeletterden. Net als in de voorafgaande jaren wordt ingezet op zowel formele educatie als non-formele educatie. Naast het inzetten van trajecten in het kader van de Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB) wordt in onze gemeente zelf laagdrempelig taalonderwijs gegeven. Het Taalhuis, de taalcafés en de cursussen gericht op verbetering van digitale vaardigheden zijn hier voorbeelden van.

In onze notitie "al doende leren" wordt voor de periode tot en met 2021 de aanpak van laaggeletterdheid omschreven. Met behulp van reeds in een eerder kalenderjaar door uw raad voor meerdere jaren beschikbaar gestelde middelen wordt uitvoering gegeven aan het actieplan laaggeletterdheid, dat samen met de kernpartners tot stand is gekomen. Een van de kernpunten van dit actieplan is het zoeken van samenwerking met andere organisaties, omdat we alleen op deze manier de laaggeletterden kunnen bereiken. Voor 2021 is een subsidieaanvraag bij het rijk ingediend voor de vormgeving en uitvoering van een activiteitencarrousel, waarbij we via laagdrempelige activiteiten waarin taal speels verweven is, vooral ook de autochtone laaggeletterden willen bereiken.

Onderwijsachterstandenbeleid en het nieuwe peuterstelsel
Het nieuwe peuterstelsel, dat per 1 augustus 2020 is geïmplementeerd, bestaat uit een aanbod van 16 uur per week waarvan minimaal alle peuters in de leeftijdscategorie tussen 2½ en 4 jaar gebruik kunnen maken. Ook is het basiskwaliteitsniveau op alle opvanglocaties verhoogd naar minimaal VVE-kwaliteit. Aangezien in dit nieuwe peuterstelsel de Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) is geïmplementeerd in de kinderopvang, valt dit nu onder programma 4 in plaats van programma 6.

Het jaar 2021 staat dan ook in het teken van regelmatige evaluaties betreffende dit nieuwe peuterstelsel. Daar waar nodig zullen er aanpassingen plaatsvinden.

Het Onderwijsachterstandenbeleid (OAB) is in 2019 en 2020 samen met de overige Parkstadgemeenten herzien. In 2020 is dit OAB-beleid, dat eveneens aansluit op de Lokaal Educatieve Agenda, door uw raad vastgesteld. Als onderdeel daarvan zullen er ook interventies in het basisonderwijs plaatsvinden die de kwaliteit van VVE bevorderen. Ter voorbereiding daarop zijn in 2020 subsidies verstrekt aan de basisscholen.

Talentontwikkeling
Talentontwikkeling is een term die steeds vaker te horen is, zowel binnen als buiten het onderwijs. Het gaat daarbij om kinderen en jongeren, waarbij al op vroege leeftijd wordt gestart hun interesses en talenten te laten ontdekken, om vervolgens samen te kijken welk arbeidsperspectief/toekomstige werkgelegenheid er voor deze interesses zijn en welke opleiding hierbij past. We willen dus kinderen/jongeren in onze gemeente zo optimaal mogelijk faciliteren om hen te helpen bij het ontdekken van hun eigenheid en hun (toekomstig) potentieel. Het betreft hier niet alleen talentontwikkeling op leervaardigheden (didactiek), maar ook op bijvoorbeeld sportief of cultureel vlak. Dit doen we in samenwerking met alle betrokken partners.

De aanpak talentontwikkeling kent twee sporen; het regionale spoor (Parkstad) en de lokale aanpak die alleen op Landgraaf betrekking heeft. Beide trajecten sluiten op elkaar aan. Op regionaal gebied zullen samen met ketenpartners een aantal prioritaire thema’s worden gekozen, waaraan doelen worden gekoppeld die zijn uitgewerkt in concrete activiteiten. Implementatie zal in 2021 plaatsvinden.

Op regionaal vlak speelt een aantal ontwikkelingen die goed samengaan met ontwikkeling en implementatie van de lokale aanpak talentontwikkeling. Denk daarbij aan de uitrol van de Gezonde Basisschool van de Toekomst en het buurtontwikkelplan Oud Nieuwenhagen in het kader van de Regiodeal Parkstad. Dit maakt dat de lokale aanpak talentontwikkeling, die voor iedere jongere toegankelijk is, het eerst zal landen in Oud Nieuwenhagen. Deze lokale aanpak is in 2020 vormgegeven samen met een grote groep betrokkenen in en rond Oud Nieuwenhagen. Het jaar 2021 staat in het teken van de implementatie van deze lokale aanpak.

  

Het aantal leerlingen in het basisonderwijs is de laatste vijf jaren redelijk stabiel, het voortgezet onderwijs vertoont in 2019 voor het eerst sinds jaren een lichte daling. Dit komt overeen met circa 2 schoolklassen. De cijfers voor wat betreft de voortijdig schoolverlaters laten inmiddels een stabiele trend zien. Dit is mede te danken aan enerzijds de inzet van de controlefunctie van Bureau VSV en anderzijds de inzet van het Wijkleerbedrijf in de gemeente Landgraaf, hoewel iedere leerling er een teveel is. De cijfers voor het jaar 2017 kunnen niet meer vergeleken worden met de cijfers van de jaren daarna. De cijfers betreffende relatief en absoluut verzuim zijn nog niet bekend bij Ingrado, Deze kunnen daarom nog niet worden weergegeven. Wat we vanuit Bureau VSV wel zien is dat het verzuim in Landgraaf stabiel blijft. In vergelijking met de regio is dit in positieve zin opvallend te noemen.

De stijging voor wat betreft het percentage “gewichtenleerlingen” wordt veroorzaakt door de verandering in indicatoren waarop deze bepaald worden (vandaar ook de flinke stijging in onderwijsachterstandenbudget met ingang van 2019 e.v.). Aangezien de cijfers niet meer beschikbaar zijn via DUO maar nu beschikbaar worden gesteld via een dashboard van het CBS, wordt hiervan gebruik gemaakt. Voor de overgang tussen de jaren 2017 en 2018 geeft dit daarom een vertekend beeld. In de praktijk gaat het echter nog steeds om dezelfde kinderen met dezelfde problematiek. Deze worden nu echter meegenomen in de “telling” die door het Rijk wordt gehanteerd.

Het aantal toekenningen met betrekking tot het leerlingenvervoer is in Landgraaf tevens stabiel na een kleine stijging in 2018.

Toelichting saldo 2021 versus 2020

Het resultaat op dit programma is in 2021 € 126.000 gunstiger dan de bijgestelde begroting 2020
Dit is mede het gevolg van:

Een afname van de overige directe lasten door:
- Lager geraamde kosten onderhoud van onderwijshuisvesting ad € 4.000.
- In 2020 was sprake van het eerste project ‘Gezonde basisschool van de Toekomst’ ad € 523.000. Dit project is in 2020 afgesloten.
In 2021 krijgt dit een vervolg: zie hiervoor het onderdeel nieuw beleid.
- Een lagere raming voor het budget VVE inzake kwaliteitsverhoging Movare ad € 120.000.

Een toename van de overige directe lasten door:
- Een hogere raming op het budget leerlingenvervoer ad € 70.000;
- Een hogere raming voor de GR Vroegtijdig schoolverlaten (Vsv) ad € 5.000;
- Een hogere raming voor de Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) ad € 5.000;

Een afname van de baten o.a. door:
- Lager geraamde opbrengsten derden voor de huisvesting ad € 7.000 van de voormalige basisschool PWA.
- Een lagere onttrekking ten laste van Onderwijs achterstandenbeleid (OAB) ten opzichte van 2020. (zie ook lagere raming VVE inzake kwaliteitsverhoging Movare ad € 120.000);
- Het afsluiten van het eerste project ‘Gezonde basisschool van de Toekomst’ ad € 506.000. Dit project is in 2020 afgesloten. In 2021 krijgt dit een vervolg: zie hiervoor het onderdeel nieuw beleid.

Nieuw beleid
In 2021 zal het project ‘Gezonde basisschool van de Toekomst’ een vervolg krijgen.
Hiervoor wordt middels het budget van het Onderwijs Achterstanden Beleid een bedrag van € 181.000 beschikbaar gesteld (Kaderbrief Tabel 2.1).

Voor een gedetailleerdere toelichting van alle mutaties in baten en lasten per taakveld verwijzen wij naar bijlage 2 (lasten en baten per taakveld).

De volgende nieuwe investeringen maken deel uit van dit programma:
Het investeringsbedrag in 2021 van € 1.850.000 betreft de investeringsbudgetten:
Huisvesting Kakertshöfke (RVCinv-16) € 1.850.000

  

De gemeente Heerlen is centrumgemeente voor de uitvoering van de taken voortijdig schoolverlaten (leerplicht). In 2021 wordt dit geraamd op € 183.160

De bijdrage aan Movare ten behoeve van het spraakonderwijs (logopedie) draagt bij aan activiteit 2.2.
In 2021 wordt dit geraamd op € 59.013.
De subsidie VVE aan Movare, Kinderdagpaleis Eigenwijs, Human kinderopvang en ontwikkeling en stichting kinderopvang Parkstad dragen bij aan de activiteiten 2.3 en 2.4. In 2021 wordt dit geraamd op € 216.079.

We onderkennen geen majeure risico’s in dit programma.