2.1.3 Programma 3 - Economie

Portefeuillehouder(s):
F. Janssen en S. Kropman

Verantwoordelijke afdelingshoofd:
F. Geurts (ROG) 

Binnen dit programma stimuleren en faciliteren wij de economische dynamiek en ontwikkeling, de werkgelegenheid, de aanhaking met het onderwijs en de arbeidsparticipatie. Dit doen we door het stimuleren van de talentontwikkeling om zodoende het arbeidsperspectief te versterken. Door het op peil houden en mogelijk versterken van de randvoorwaarden voor een gezonde economische structuur en een goed ondernemersklimaat trachten we, in dialoog met de partijen die onze lokale economie vormgeven, de welvaart en het welzijn in Landgraaf te bevorderen. Dit met open oog en oor voor de behoeften van onze ondernemers, waarbij nadrukkelijk aandacht is en blijft voor het waar mogelijk verlagen van de regeldruk en de stroomlijning van procedures. Nieuwe, kansrijke initiatieven ondersteunen we vanuit een positieve grondhouding. We werken op regionale en Zuid-Limburgse schaal constructief samen en we benutten zoveel mogelijk de kansen van de (eu)regionale ligging en samenwerking.

Onder dit programma valt ook het gemeentelijk beleid op het gebied van Vrijetijdseconomie dat is gebaseerd op de doelstellingen en ambities die vastgelegd zijn in de nota Vrijetijdseconomie Landgraaf 2021-2030. Het moet Landgraaf nog aantrekkelijker maken voor zowel toeristen die de regio bezoeken als de inwoners van Landgraaf zelf. Daarbij spelen stadspromotie, het beleefbaar maken van cultuurhistorisch erfgoed en een evenementencyclus een belangrijke rol. Ook op regionale en Zuid-Limburgse schaal wordt een optimale positionering van de Landgraafse vrijetijdseconomie nagestreefd.

Economische ontwikkeling

Het bestendigen en waar mogelijk uitbreiden van het aantal bedrijven en het aantal arbeidsplaatsen is een primair doel van het programma economie. Daar waar er zich in dat kader mogelijkheden aandienen, trachten we snel en adequaat te reageren; bijvoorbeeld op verzoeken van het bedrijfsleven voor uitbreiding of nieuwe initiatieven.

Het is evident dat deze taken in 2023 nog relevanter zijn dan ze al waren. De gevolgen van diverse crisissen zullen zich in 2023 naar verwachting verder aftekenen. Daar waar mogelijk zullen wij bedrijven met raad en daad bij staan. 

In de cijfers van de effectindicatoren zien we dat het aantal vestigingen de afgelopen jaren is toegenomen. Ook voor wat betreft het aantal arbeidsplaatsen is er een stijgende lijn waarneembaar met een lichte terugval van de groei in 2021. Onze ambitie blijft het aantal arbeidsplaatsen boven de 10.000 te houden.

Een goede samenwerking tussen private – en publieke partijen blijft één van de basisvoorwaarden om nieuwe, economische dynamiek te genereren. Hierbij dient de gemeente niet alleen faciliterend op te treden, maar ook initiërend, waarbij innovatie en duurzaamheid prominente thema’s zijn. Pilots zullen, in nauwe samenspraak met het bedrijfsleven, een voorbeeldfunctie kunnen vervullen, waarbij op termijn een verdere uitrol tot de mogelijkheden behoort (bijvoorbeeld: zonnepanelenproject MKB).

Door gebruik te maken van de bestaande netwerken, beleidsafstemming, promotie, acquisitie en ook middels regionale afstemming, proberen we het kwaliteit- en serviceniveau blijvend te verbeteren.

Landgraaf wil nadrukkelijk ook jong ondernemerschap stimuleren. De Stichting Starters Centrum en de Stichting Streetwise vervullen in dit kader een voorname, bemiddelende rol. Door jonge ondernemers daarnaast in ons Economische Platform te laten participeren, genereren we nieuwe dynamiek en voeren we vernieuwingen in het bestaande netwerk door. Zo borgen we tevens dat ook hun stem gehoord wordt. Streetwise voorziet de nieuw-gevestigde ondernemers daarnaast van een platform, Streetwise NXT, welke (nieuwe) ondernemers met elkaar in contact brengt. Door ondernemers in dezelfde beginfase van ontwikkeling samen te brengen (middels events en één-op-één doorverwijzing en contact), leren zij van elkaars kennis en ervaringen waardoor zij geprikkeld worden om innovatief te blijven. Dit is belangrijk voor de toekomstbestendigheid van de winkelgebieden. Relevante informatie voor ons als gemeente die voortkomt uit dit platform wordt vervolgens aan ons teruggekoppeld, opdat we adequaat kunnen inspelen op vragen en behoeften vanuit de (nieuwe) ondernemers. 

Fysieke bedrijfsinfrastructuur

Landgraaf wil een aantrekkelijke vestigingsplaats blijven voor nieuwe bedrijvigheid. Dat vraagt om goed bereikbare en toekomstbestendige bedrijventerreinen en winkelcentra. Door de aanleg van de Binnen- en Buitenring zijn onze bedrijventerreinen prima ontsloten. De aanleg van de randweg Abdissenbosch zal die bereikbaarheid nog verder verbeteren. Zoals uw raad weet, hebben we daarvoor ca. € 3,5 mln. gereserveerd.

De voorbije jaren is fors geïnvesteerd in de kwaliteit van onze centra. Desondanks kampt ook Landgraaf nog met leegstand in de winkelcentra en de aanloopgebieden. Het aanpakken van leegstand van commercieel vastgoed in de centra en aanloopgebieden is dan ook een speerpunt van ons beleid. In lijn de met SVREZL (Structuurvisie Ruimtelijke Economie Zuid-Limburg) streven we ernaar de drie winkelcentra compact te houden en retail buiten deze gebieden zoveel mogelijk te voorkomen.

Nadat de centra van Schaesberg en Waubach de laatste jaren flink zijn opgewaardeerd en toekomstbestendig zijn gemaakt, is nu winkelcentrum Op de Kamp aan de beurt. Dit winkelcentrum is in 2019 van eigenaar gewisseld. Er is een toekomstvisie opgesteld voor dit centrum waarin omschreven staat dat, naast het tegengaan van leegstand, de levendigheid en aantrekkelijkheid van het winkelcentrum vergroot wordt door o.a. het aantrekken van een (nieuwe) derde supermarkt in de vorm van een discounter. Ons streven is om de horeca zoveel als mogelijk te concentreren aan het Raadhuisplein om winkelcentrum Op de Kamp als verblijfsgebied verder te versterken. Met deze opwaardering van het hoofdwinkelcentrum van Landgraaf, die naar verwachting in 2023 haar uitwerking zal hebben, wordt getracht de positie van dit centrum te versterken en toekomstbestendig te maken.

De toevoeging van een derde supermarkt aan winkelcentrum Op de Kamp zal hoogstwaarschijnlijk verschuivingen/verplaatsingen betekenen in het winkel/supermarktlandschap binnen Landgraaf. Deze ontwikkelingen en de consequenties worden op de voet gevolgd en waar nodig/mogelijk, wordt er actie ondernomen indien deze ontwikkelingen mogelijkerwijs negatieve effecten tot gevolg hebben.

Een versterkend effect heeft het feit dat Landgraaf onderdeel uitmaakt van de Regiodeal Parkstad Limburg met haar ‘Buurtontwikkelingsplan Oud-Nieuwenhagen en Winkelcentrum Op de Kamp’. Het doel van dit plan ten aanzien van voorzieningen (retail) in deze buurt is om vanuit een samenwerking tussen publieke en private partijen ook te investeren in de kwaliteit, het voorzieningenniveau, het ondernemerschap en de leefbaarheid van de omgeving. Dit wordt bereikt door het zoveel mogelijk concentreren van winkels in het centrum en het verbeteren van de ruimtelijke randvoorwaarden zoals bereikbaarheid, parkeren en de openbare ruimte (ontmoeting). 

Door een actieve begeleiding wordt kwalitatief nieuw ondernemerschap aan de winkelclusters toegevoegd, vindt transformatie plaats (in beperkte mate sloop) van vierkante meters overtollige winkelruimten naar andere functies en wordt ingezet op een reductie van de verborgen plancapaciteit. Landgraaf levert met de beoogde transformatie van 5.000 m2 commercieel vastgoed een wezenlijke bijdrage aan de taakstelling vanuit de Regiodeal Parkstad (16.000 m2).

Landgraaf beschikt over een drietal bedrijfsterreinen, namelijk Abdissenbosch, Stijthagen en Rukkener. Deze terreinen maken het mogelijk dat hier ca. 217 bedrijven operationeel zijn en ca. 2.729 mensen er een arbeidsplaats vinden. Landgraaf tracht alles in het werk te stellen om de bedrijfsterreinen aan te laten sluiten bij de wensen van de ondernemers om nu en in de toekomst te kunnen blijven ondernemen. Daar waar mogelijk zullen verzoeken tot uitbreiding worden gehonoreerd en ook zullen verzoeken tot het amoveren van incourant onroerend goed positief tegemoet worden getreden om zodoende nieuwbouw mogelijk te maken op de bedrijfsterreinen. Het slopen van de voormalige Essent gebouwen en de nieuwbouw van Van Cranenbroek zijn hier een goed voorbeeld van. Door de gerealiseerde Buitenring is de bereikbaarheid van de bedrijfsterreinen sterk toegenomen. In 2023 zal in het kader van het verbeteren van de verkeersveiligheid een rotonde worden aangelegd op bedrijfsterrein Abdissenbosch bij de kruising Reeweg/Vogelzankweg. Ook zal er een bushalte worden gerealiseerd aan de Vogelzankweg om de mogelijkheid voor het gebruik van openbaar vervoer te stimuleren.

Bedrijvenloket en bedrijfsregelingen

Wij trachten ondernemers zo goed mogelijk te helpen en te ondersteunen. Via diverse kanalen (website, social media, etc.) zorgen we ervoor dat ondernemers op de hoogte worden gehouden van nieuws, ontwikkelingen en andere relevante en interessante informatie. De samenwerking met de Stadsregio Parkstad Limburg, het Ondernemershuis, het Mensontwikkelbedrijf en ISD BOL vergroot de informatie-uitwisseling en versterkt de samenwerking, hetgeen leidt tot een efficiënte(re) en op maat gesneden aanpak.

Door te sparren met en met enige regelmatig bevragen van ondernemers weten we wat er speelt en leeft en kunnen we daar snel en adequaat op inspelen. Contacten en periodieke overleggen met de ondernemers/winkeliersverenigingen in Landgraaf, maar ook het Economisch Platform dragen hier positief aan bij. Ook de bedrijfsbezoeken die de wethouder samen met de accountmanager tenminste maandelijks aflegt zijn hier een goed voorbeeld van. Daarnaast zullen we nader onderzoeken hoe de stem van ondernemers buiten de vaste structuren nog beter gehoord kan worden; medio 2023 zullen wij uw raad informeren over de te ondernemen acties.

In lijn met ons beleid werken we daarnaast aan het duurzaam invullen van leegstaande panden in alle drie de kernwinkelgebieden door het stimuleren van nieuw en innovatief ondernemerschap in de succesvolle samenwerking met Stichting Streetwise. De samenwerking met Streetwise vindt op regionale schaal plaats en sinds halverwege 2020 op basis van een subsidierelatie, gecoördineerd door de Stadsregio Parkstad.

In 2020 is de vernieuwde subsidieregeling ‘Stimuleren innovatief ondernemerschap in winkelkernen’ geïmplementeerd. Middels deze subsidie wordt invulling/herbestemming van leegstaand commercieel vastgoed gestimuleerd. Een ondernemer die start in een leegstaand winkelpand in een van de drie winkelcentra, onder begeleiding van Streetwise, kan rekenen op een eenmalige impulssubsidie van € 6 duizend.

In de gebieden buiten de kernwinkelgebieden, waaronder de aanloopstraten, is herbestemming c.q. herontwikkeling van panden met een retailbestemming gewenst. De hiervoor beschreven subsidieregeling, in de vorm van een transformatiesubsidie, sluit ook hierop aan. Deze subsidie is erop gericht om functieverandering van winkelpanden buiten de kernwinkelgebieden te stimuleren. Hiervoor geldt dat een pandeigenaar die zijn pand transformeert naar een beter passende en toekomstbestendige functie, waarbij de retailbestemming verdwijnt, kan rekenen op een tegemoetkoming in de kosten van maximaal € 15 duizend.

Economische promotie

De Ondernemersdag is één van de vele momenten dat de gemeentelijke overheid en het Landgraafse bedrijfsleven elkaar treffen en in gezamenlijkheid Landgraaf en het Landgraafse bedrijfsleven promoten. Daarnaast dragen initiatieven zoals het Economisch Platform, waarbij actuele, economische en maatschappelijke initiatieven worden besproken, het Grensevent, waarbij de (eu)regionale contacten en samenwerking met de grensregio centraal staan, en evenementen zoals Pinkpop en de Cavemanrun bij aan de promotie van Landgraaf als vestigingsplaats voor nieuwe bedrijvigheid.

Regionale samenwerking
De samenwerking op regionale en Zuid-Limburgse schaal is een belangrijke pijler. Binnen Parkstad werken we nauw samen om beleid dat grensoverschrijdend is en/of waar overlap zit met elkaar te bespreken en waar mogelijk en gewenst op elkaar af te stemmen/aan te haken. Zodoende trachten we oneigenlijke concurrentie, miscommunicatie en onduidelijkheid voor ondernemers te voorkomen.

Op regionale schaal zijn we ook actief met het vormgeven van de retail in de regio. Daarvoor is een uitvoeringsprogramma Retail opgesteld met speerpunten zoals de aanpak van overtollige en ongewenste plancapaciteit, het stimuleren van ondernemerschap en investeren in 14 winkelclusters, en aanpak van de aanloopstraten (historische linten), zoals de Hoogstraat in Landgraaf.

In regionaal verband werken wij daarnaast ook aan de promotie en acquisitie van onze bedrijventerreinen met als doel bedrijven te werven en te begeleiden naar de meest geschikte locatie. In 2022 is in dit verband de website Business in Parkstad in gebruik genomen.

De samenwerking op Zuid-Limburgse schaal, in de vorm van Economische Samenwerking Zuid-Limburg (ESZL), vindt in aangepaste vorm doorgang. Dit wordt een samenwerking die een inhoud-gedreven strategische netwerkbenadering heeft en waarbij het vormen van allianties op basis van ‘coalitions of the willing’ rond de strategische opgaven in Zuid -Limburg het uitgangspunt is.

Landgraaf neemt in 2023 deel aan het ESZL-project ‘Biodiversiteit en Duurzame Leefomgeving’. Het doel hiervan is om bestaande en nieuwe kennis omtrent dit onderwerp te vertalen naar het onderwijs en om daarmee de behoefte aan de groeiende vraag naar specialisten en vakmensen met geïntegreerde kennis over biodiversiteit en duurzame leefomgeving op te leiden.

In andere jaren waren er in de begroting structureel middelen opgenomen voor deelname aan de ESZL. Vanwege het uitblijven van concrete activiteiten zijn die middelen niet benut. Om die reden bevat de begroting 2023 geen structurele middelen voor samenwerking binnen de ESZL. Wanneer er voor Landgraaf interessante projecten voorbij komen, zullen daarvoor derhalve separaat middelen beschikbaar moeten worden gesteld. 

Ook de Euregionale samenwerking krijgt in 2023 een vervolg. Concrete acties ter intensivering van de samenwerking met de oosterburen (Kreis Heinsberg, Städteregion Aachen) zullen georganiseerd worden. Hierbij valt te denken aan bijeenkomsten om elkaar nader te leren kennen, maar ook acties waarbij (potentiële) werkgevers en (potentiële) arbeidskrachten aan beide zijden van de grens geïnformeerd worden over grensoverschrijdend werken. Tevens wordt nader onderzocht of het Grensevent, georganiseerd in december 2019, een vervolg kan krijgen. In aanvulling op de lokale acties op dit gebied vindt er aanhaking en afstemming op Parkstadniveau plaats, waar dit onderwerp is belegd in het kader van de Regiodeal Parkstad.

Toekomstbestendige vrijetijdseconomie en evenementen

Jaarlijks worden diverse initiatieven en evenementen ondersteund wanneer die complementair en kansrijk zijn voor de Landgraafse vrijetijdseconomie. Natuurlijk neemt Landgraaf ook zelf initiatief. Zo zetten we bijvoorbeeld in op het revitaliseren van de kermissen in de kernen. In de begroting is opnieuw budget vrijgemaakt om op de ingeslagen weg door te gaan met het organiseren van vitale kermissen. Daarnaast zetten we in op het binnenhalen van diverse groot- en kleinschalige evenementen. Ons cultuurhistorisch erfgoed maken we voor gast en inwoner beleefbaar via het digitaal platform Ontdek Landgraaf. Ondertussen optimaliseren we onze recreatieve routestructuur door aan te haken op themaroutes als de Liberation Route Europe, de Dutch Mountain Trail en de mijnfietsroute ‘In het Spoor van de Mijnen’. Maar ook met het voorwerk in Parkstadverband om het wandelnetwerk Knopen Lopen zo optimaal mogelijk uit te rollen in Landgraaf. Wat het gebied Rouenhof betreft, gaan we onderzoeken of en hoe een toeristisch-recreatieve invulling van het gebied kan worden gerealiseerd die complementair is aan de reeds aanwezige toeristisch-recreatieve trekkers. Al deze initiatieven komen voort uit de ambities die zijn vastgelegd in de nota vrijetijdseconomie Landgraaf 2021-2030. We zullen ons ook in 2023 weer inzetten om deze ambities te verwezenlijken.

Cultuurhistorie
Landgraaf is trots op haar verleden. Een rijk verleden, want het lijkt wel alsof de hele Westerse geschiedenis de gemeente heeft aan gedaan. IJzertijdboeren die aan kleinschalige akkerbouw doen, bewerken al generaties lang onze bodem wanneer rond de jaartelling de Romeinen arriveren. De Romeinen brengen nieuwe gebruiken en producten met zich mee en bouwen hun villa’s te midden van uitgestrekte graanvelden. Eeuwen laten bouwen ridders en graven kastelen die generaties lang het symbool zijn van hun macht. Vreemde legers trekken door de Landgraafse gehuchten, onderweg naar veldslagen die de Europese landkaart hebben gevormd. Met het aanbreken van de 20e eeuw verandert de pastorale wereld die Frans Erens met veel weemoed heeft beschreven. De schacht- en koeltorens van de mijnindustrie veroveren hun plek aan de horizon en de rustige kernen groeien uit tot bruisende mijngemeentes die in 1982 fuseren tot de gemeente Landgraaf. Op voormalige mijnterreinen bloeit nu de vrijetijdseconomie. 

Dit rijke verleden heeft een prachtige erfenis van relicten en verhalen opgeleverd die de toeristische aantrekkelijkheid van Landgraaf vergroot. Daarom is het van belang om het cultuurhistorisch erfgoed van Landgraaf zowel voor inwoners en bezoekers zichtbaar en ‘beleefbaar’ te maken. Dat doen we met landmarks als het beeld van Johan Frederik van Schaesberg, maar ook door te investeren in de cultuurhistorische webapplicatie Ontdek Landgraaf. Hiermee ontsluiten we de bijzondere verhalen achter ons erfgoed voor zowel bewoners als gasten. Met wetenschappelijk verantwoorde, maar toegankelijk geschreven teksten en kwalitatief hoogwaardig beeldmateriaal brengen we het verleden tot leven en vertellen we de verhalen waar we trots op zijn. In 2023 zullen nieuwe verhalen en opties aan Ontdek Landgraaf worden toegevoegd. Ten slotte wordt ernaar gestreefd om Landgraaf ook in 2023 optimaal te positioneren in de cultuurhistorische verhaallijnen die ook Visit Zuid-Limburg sinds kort in haar storytelling opvoert.

Stadspromotie
Om de naamsbekendheid van Landgraaf te vergroten, is stadspromotie van essentieel belang. Wij vertellen het verhaal van een bloeiende gemeente in een regio die zichzelf opnieuw aan het uitvinden is, waar een contrast bestaat tussen natuurgebieden vol schoonheid en cultuur en een stedelijk gebied met attracties en diverse andere (recreatieve) voorzieningen. We laten geen mogelijkheid onbenut om dit verhaal kernachtig uit te dragen. Daarnaast haken we zoveel mogelijk aan bij campagnes van Visit Zuid-Limburg. Bijvoorbeeld campagnes die de regio promoten via de DNA-thema’s en historische tijdlijnen, maar ook campagnes die erop gericht zijn om meer bezoekers uit Duitsland aan te trekken.

Door een toename van het aantal bedrijven is de arbeidsparticipatie vergroot.

Het aantal vestigingen per 1.000 inwoners is gestegen. Dit geldt ook voor het percentage functiemenging .

Ondanks de moeilijke periode in relatie tot COVID - 19 die achter ons ligt, is het aantal bedrijven in de afgelopen periode gestegen en heeft er ook een groei van de werkgelegenheid plaatsgevonden, met uitzondering van het jaar 2021.  Een van de redenen van deze incidentele daling van de werkgelegenheid is het ontbreken van fysieke ruimte voor expansie voor middelgrote en grote bedrijven op onze bedrijfsterreinen.

Na een stevige daling van het aantal recreatieve overnachtingen in 2020, liet 2021 ondanks het niet door gaan van Pinkpop een mooi cijfer zien. Het is zelfs hoger dan vóór de COVID - 19 periode en is een voortzetting van de jaarlijkse groei die we tot 2019 zagen. Ook het aantal lokale evenementen is in 2021 weer wat toegenomen, maar mede vanwege de lockdowns in het voorjaar en late najaar nog niet rond de aantallen van vóór de COVID - 19 periode.

Financiën programma 3

In bijlage 2 van de programmabegroting worden de lasten en baten per taakveld weergegeven.

De apparaatsbijdrage aan de GR Stadsregio Parkstad is opgenomen in programma 0. In dit programma verantwoorden we alleen de bijdrage aan een zestal regionale initiatieven op het gebied van economie en toerisme. Vanaf 2019 maken deze deel uit van de begroting van de regio Parkstad. De Landgraafse bijdrage is vastgesteld op basis van de goedgekeurde begroting van de regio Parkstad op 19 mei 2022 onder raadsvoorstel 35. In 2023 wordt de bijdrage geraamd op € 326.661.

De oorlog in Oekraïne, de ammoniakproblematiek en de beperkingen ten aanzien van de energievoorziening trekken een zware wissel op de economie. Dit zijn factoren waar wij geen directe invloed op hebben, maar die wel grote gevolgen hebben voor de economie. Prijzen stijgen, er is schaarste aan materialen, hetgeen leidt tot verhoging van de prijzen en in het ergste geval tot stagnatie in de bouwprojecten. Er is sprake van inflatie hetgeen hopelijk niet zal leiden tot een recessie. Bovendien is het nog onzeker wat Covid-19 gaat doen vanaf najaar 2022 en of dit nog gevolgen gaat hebben voor het bedrijfsleven, zoals dat de afgelopen jaren is geweest. Dit risico, voor wat betreft de gemeente, is opgenomen onder programma 0 bij R03 stelpost loon- en prijscompensatie.