2.1.4 Programma 4 - Onderwijs

Portefeuillehouder(s):
F. Janssen en A. Schiffelers

Verantwoordelijke afdelingshoofden:
J. Drummen (KCC) en C. Goffin (MO) 

• 410 Openbaar basisonderwijs
• 420 Onderwijshuisvesting
• 430 Onderwijsbeleid en leerlingzaken

DDe Covid-19 crisis is ook aan het onderwijs niet onopgemerkt voorbijgegaan. Het onderwijs is inmiddels weer volledig herstart, evenals de kinderopvang. Het blijft evenwel voor ouders spannend, wat we onder andere terugzien in de bezetting op de kinderopvanglocaties. Daar waar de ene leerling meer baat heeft gehad bij het meer zelfsturend deelnemen aan het onderwijs (autonomie), zijn er ongetwijfeld ook veel leerlingen bij wie de achterstand groter is geworden. Dit heeft de volledige aandacht van alle betrokken partijen. Landelijk is het Nationaal Programma Onderwijs in het leven geroepen om door Covid-maatregelen opgelopen onderwijsachterstanden weg te werken. In de zomer en het najaar van 2021 is samen met de onderwijspartners een plan met interventies opgesteld. Het gemeentelijk aandeel wordt bekostigd vanuit de specifieke uitkering die hiervoor beschikbaar is gesteld. Daarbij kijken we niet alleen naar de behoeften van de leerlingen en scholen. We zoeken ook nadrukkelijk de verbinding met reeds bestaande initiatieven. Dat sprake is van het ontstaan of blijven bestaan van (extra) achterstanden, geldt ook voor volwasseneducatie en de aanpak van laaggeletterdheid. Hiermee houden we zoveel als mogelijk rekening in de aanpak vanaf 2022.

Openbaar basisonderwijs

Alle Landgraafse basisscholen vallen onder het bestuur van onderwijsstichting Movare. Dit geldt eveneens voor de openbare basisscholen in onze gemeente. Met drie openbare basisscholen, te weten OBS Harlekijn, OBS Wereldwijs en OBS De Speurneus, is het openbaar basisonderwijs goed vertegenwoordigd in onze gemeente; een derde deel van de reguliere Landgraafse basisscholen is een openbare basisschool. Ook in kwalitatief opzicht gaat het goed met het openbaar basisonderwijs in onze gemeente. Al onze openbare basisscholen scoren minimaal een voldoende volgens de Onderwijsinspectie, waardoor zij het basistoezicht genieten. Dit houdt in dat het bestuur of de school volgens de Onderwijsinspectie voldoet aan de basiskwaliteit en daarmee aan de wettelijke eisen die op dat moment geldend zijn.

Minimaal twee keer per jaar vindt er een gesprek met het college van bestuur van onderwijsstichting Movare plaats, waarin ook de ontwikkelingen betreffende het openbaar onderwijs in Landgraaf structureel aan bod komen. 

Onderwijshuisvesting

Landgraaf is een gemeente met een uitstekend voorzieningenniveau op het gebied van leven, wonen en recreëren. Niet alleen wat betreft huisvesting, maar ook als het gaat om het verenigingsleven en de middenstand. Onze huidige onderwijsmogelijkheden zijn noodzakelijk om dit voorzieningenniveau voor nu en de toekomst in stand te houden. Het belang van kwalitatief goed en toegankelijk onderwijs en bijbehorende huisvesting is niet alleen van betekenis voor onze huidige inwoners, maar draagt ook bij aan een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor nieuwe inwoners. Goede onderwijsvoorzieningen zijn een belangrijke factor voor nieuwkomers in onze gemeente. Dit heeft een positief effect op de bevolkingssamenstelling van Landgraaf. 

Maatschappij en arbeidsmarkt stellen andere eisen aan onze inwoners en werknemers van de toekomst. Hier ligt een verantwoordelijkheid en opgave voor ons als gemeente, het onderwijsveld en maatschappelijke partners. Goed en toegankelijk onderwijs in onze gemeente maakt van onze kinderen/jongeren zelfbewuste en creatieve volwassenen en legt de basis voor een succesvolle loopbaan. Met een breed en voor alle Landgraafse kinderen toegankelijk onderwijsaanbod in onze gemeente, van uitstekende kwaliteit, in gezonde en goed bereikbare centraal in de wijk/gemeente gelegen scholen, spelen wij in op de ontwikkelingen in de maatschappij en sluiten aan op de vraag vanuit de arbeidsmarkt. Voor ons is het vanzelfsprekend dat wij de onderwijsvoorzieningen in onze gemeente niet alleen behouden, maar ook toekomstbestendig maken. Het Integraal Huisvestingsplan (IHP) is in juni 2021 vastgesteld. Het IHP voorziet in een toekomstbestendige aanpak, waarbij gekeken wordt naar de kwaliteit en grootte van de beschikbare onderwijsaccommodaties, er oog is voor onderwijsinhoudelijke zaken en de verdeling van leerlingen over de scholen in onze gemeente. Het IHP is tot stand gekomen in overleg met het primair onderwijs (PO) en voortgezet onderwijs (VO).

Daarnaast is gestart met de voorbereidingen voor de nieuwbouw van het Eijkhagencollege. Met instemming van uw raad hebben wij vorig jaar een samenwerkingsovereenkomst met SVOPL gesloten, waarin de kaders voor de nieuwbouw zijn vastgelegd. In 2021 is gewerkt aan een definitief ontwerp voor de nieuwbouw van het Eijkhagencollege en in 2022 worden de verdere voorbereidingen voor de bouwstart getroffen. De C-vleugel van het Brandenberg-college hebben wij, vooruitlopend op herbestemming, tijdelijk in gebruik gegeven aan partijen die talentontwikkeling in de gemeente mede willen vormgeven.

Onderwijsbeleid en leerlingzaken

Ondanks de vele veranderingen die in 2021 in het onderwijs plaats hebben gevonden door Covid-19, is ook een aantal nieuwe ontwikkelingen in gang gezet. Zo is de Lokaal Educatieve Agenda Landgraaf in juni 2020 vastgesteld en zijn de werkgroepen actief aan de slag gegaan. Er is een versterkte samenwerking op gang gekomen, dat de beoogde integrale aanpak concreet maakt. Zorgvragen worden steeds meer preventief met meerdere ketenpartners samen opgepakt. Een mooi voorbeeld is de Zomertour waarin dagelijks activiteiten zijn aangeboden voor de jeugd. 
Op het gebied van leerlingenzorg, afstemming en doorgaande lijn is het “Knooppunt” ontwikkeld en geïmplementeerd. Het knooppunt is een voorziening in zowel het PO, het VO (in de vorm van ondersteuningsteams), het Middelbaar beroepsonderwijs (Mbo) als in de voorscholen (kinder- en peuteropvang). Daarin is een vast team van deskundigen op afroep beschikbaar om, samen met de ouders, te bekijken of en zo ja welke extra hulp een leerling nodig heeft.

JENS verbindt vanuit de aan hun gegunde opdracht inzake basishulp jeugd hun expertise aan de scholen in het PO middels een team dat fysiek op school aanwezig is. Daarnaast is het schoolmaatschappelijk werk in het PO en de voorschoolse voorzieningen doorontwikkeld. De ervaringen die worden opgedaan, gebruiken we om per school en wijk inzichtelijk te krijgen welke ondersteuning en in welk volume nodig is. We gaan daarbij uit van inclusief onderwijs. Dat vindt plaats door professionals in te zetten met kennis van leer- en ontwikkelachterstanden, verstandelijke beperkingen en gedragsproblematiek die het onderwijs ondersteunen. Daarnaast is in samenwerking met de kinderopvang een naschools aanbod opgezet.

Bureau VSV richt zich onder andere op het terugdringen van voortijdig schoolverlaten (VSV) en het verlaten van school zonder startkwalificatie (RMC). Regelmatig worden wij op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen en worden gesprekken op Parkstad- en lokaal niveau gevoerd. Met scholen waar een opvallend hoge schooluitval gesignaleerd wordt, worden gesprekken gevoerd om de schooluitval terug te dringen. 

De regelgeving voor leerlingenvervoer ten behoeve van statushouders is in de loop van 2021 met het onderwijs geëvalueerd. Met het onderwijs is afgesproken dat er in de toekomst sprake zal zijn van adaptief leerlingenvervoer. Daarmee wordt gedoeld op het op de actuele behoefte afgestemd vervoer. In 2021 heeft regionaal afstemming plaatsgevonden over een nieuwe verordening leerlingenvervoer, die zoveel als mogelijk uniform in de gemeenten zal worden vastgesteld. Deze nieuwe verordening zal, voorafgaand aan schooljaar 2022-2023, aan uw raad ter vaststelling worden aangeboden. In 2020 is per subregio (dus ook voor Parkstad) een coördinator maatwerkcasussen in het leerlingenvervoer werkzaam. In 2021 heeft een evaluatie van de nieuwe functie en invulling plaatsgevonden.

Volwasseneneducatie en laaggeletterdheid
In het kader van volwasseneneducatie wordt op Zuid-Limburgs niveau samengewerkt. Dit heeft onder andere geleid tot vaststelling van het regionaal plan van aanpak basisvaardigheden volwassenen 2020-2024. Een van de speerpunten is het vergroten van het bereik van autochtone laaggeletterden, waar we ons ook in Landgraaf op richten via de “workshopcarrousel”, waar we provinciale subsidie voor hebben ontvangen. Net als in de voorafgaande jaren wordt ingezet op zowel formele educatie als non-formele educatie. Naast het inzetten van trajecten in het kader van de Wet Educatie en Beroepsonderwijs (WEB), wordt in onze gemeente zelf laagdrempelig taalonderwijs gegeven. Het Taalhuis, de taalcafés en de cursussen gericht op verbetering van digitale vaardigheden zijn hier voorbeelden van. 

In onze notitie "al doende leren" is de aanpak van laaggeletterdheid omschreven tot en met 2021. Op basis hiervan is uitvoering gegeven aan het voortschrijdend actieplan laaggeletterdheid. De uitvoering hiervan heeft in 2020 en 2021 maar beperkt kunnen plaatsvinden, omdat de kern van de aanpak ligt in het zoeken van samenwerking met andere organisaties, omdat alleen op deze manier de laaggeletterden bereikt kunnen worden. Ook heeft het niet kunnen geven van fysiek onderwijs en het niet kunnen organiseren van fysieke bijeenkomsten niet alleen tot stilstand, maar ook tot achteruitgang geleid. De ingezette actie “schrijven op B1” naar onze inwoners heeft op een laag pitje gestaan, simpelweg omdat (opfris)cursussen geen doorgang konden vinden. Voor 2022 en volgende jaren wordt een nieuw kader opgesteld, waarin onder andere rekening wordt gehouden met het regionaal plan en de inhaalslag die als gevolg van Covid-19 nodig is.

Onderwijsachterstandenbeleid en het nieuwe peuterstelsel
Het nieuwe peuterstelsel, dat per 1 augustus 2020 is geïmplementeerd, bestaat uit een aanbod van 16 uur per week waarvan minimaal alle peuters in de leeftijdscategorie tussen 2½ en 4 jaar gebruik kunnen maken. Ook is het basiskwaliteitsniveau op alle opvanglocaties verhoogd naar minimaal VVE-kwaliteit. Dit geldt ook voor alle kleutergroepen in het basisonderwijs in Landgraaf. Aangezien in dit nieuwe peuterstelsel de Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) is geïmplementeerd, valt dit nu onder programma 4 in plaats van programma 6.

In 2021 hebben regelmatige evaluaties plaatsgevonden betreffende dit nieuwe peuterstelsel. Het bereik is tot nu toe nog altijd hoog te noemen. Er is binnen de evaluaties aandacht voor een goede samenwerking in de keten, het versterken van de doorgaande lijn en het stimuleren van 16 uur VVE bij doelgroepkinderen. Voor dit jaar zal het streven gericht zijn om tot gemixte groepen te komen: doelgroepkinderen en niet doelgroepkinderen om segregatie tegen te gaan. 

Voorts de samenwerking tussen voor- en vroegscholen.
Met het nieuwe peuterstelsel, gekoppeld aan de vernieuwde kwaliteitskaders en wetgeving op het gebied van Onderwijsachterstandenbeleid (OAB), is in 2021 het OAB- beleid aangepast. Met dit vernieuwde lokale beleid, afgestemd met de overige Parkstadgemeenten, beschikken we over een aanpak die in ieder geval tot en met 2023 op de huidige wijze wordt uitgevoerd. 

Talentontwikkeling
Zowel op lokaal als regionaal niveau wordt er samengewerkt aan het stimuleren van Talentontwikkeling. Het gaat daarbij om kinderen en jongeren, waarbij al op vroege leeftijd wordt gestart hun interesses en talenten te laten ontdekken, om vervolgens samen te kijken welk arbeidsperspectief/toekomstige werkgelegenheid er voor deze interesses zijn en welke opleiding hierbij past. Daarbij gaat het niet alleen om leervaardigheden (didactiek), maar ook om talenten op bijvoorbeeld sportief of cultureel vlak.  

Op lokaal niveau zoeken we de aansluiting met het onderwijsachterstandenbeleid, de lokaal educatieve agenda, het nationaal programma onderwijs en initiatieven zoals de wijkgerichte aanpak (Oud Nieuwenhagen & Op de Kamp en Lauradorp). In 2021 is aan u informatie verstrekt over hoe Talentontwikkeling in onze gemeente vorm krijgt. Daarbij is het belangrijk om te weten dat het een aanpak is die voortdurend aan ontwikkeling onderhevig is. Dat betekent dat ook in 2022, mits hiervoor ruimte is, de aanpak Talentontwikkeling in Landgraaf uitgebreid zal worden. Uiteraard wordt de raad hiervan op de hoogte gebracht. 

Op regionaal niveau is in 2021 de aandacht gevestigd op de inventarisatie van behoeften onder alle partners. Op basis daarvan zijn drie prioritaire thema’s gekozen. Die hebben betrekking op het creëren van een goede basis (zowel sociaal emotioneel als didactisch), het organiseren van een doorgaande lijn binnen alle lagen van het onderwijs en de opvang en het kennismaken met carrièremogelijkheden in de regio. Dit heeft eind 2021 geleid tot een regionaal plan van aanpak, waarover u begin 2022 wordt geïnformeerd. Daarna zal de implementatie in de praktijk plaatsvinden. 

De Gezonde Basisschool van de Toekomst
Na het in 2020 aflopen van de pilot Gezonde Basisschool van de Toekomst op de drie Landgraafse scholen, is de aanpak voortgezet vanuit het onderwijsachterstandenbeleid en de Regiodeal. Er lag echter ook een motie van de raad waarin werd verzocht te onderzoeken wat er mogelijk is om de GBT-aanpak duurzaam in te bedden op alle basisscholen in Landgraaf, mits ouders, leerlingen en schoolteams hier ook achter staan. Het resultaat van het onderzoek binnen deze motie is in het najaar van 2021 aan de raad voorgelegd. In het kader van het onderwijsachterstandenbeleid en vrijgekomen middelen uit het Nationaal Programma Onderwijs (beiden specifieke uitkeringen), wordt met in ieder geval twee scholen samen verkend welke wensen en mogelijkheden er zijn om door te ontwikkelen naar een GBT-school. Daarbij wordt vooralsnog dezelfde looptijd aangehouden als in de Regiodeal Parkstad (drie volledige interventiejaren, gemeten in schooljaren). Indien het haalbaar is, kan ook met de overige vier Landgraafse scholen het gesprek worden gevoerd over het GBT-programma en/of andere gezondheid bevorderende interventies. 

  

De leerlingenaantallen binnen het PO lijken in de tabel toegenomen. De reden hiervoor is dat in de cijfers van 2020 ook de leerlingen van speciaal onderwijs (tot 12 jaar) zijn meegeteld. De voorgaande jaren is dit niet gebeurd. De reden om deze 83 leerlingen in 2020 nu wel mee te nemen in de totalen is, omdat we voorgaande jaren ook de leerlingen van het speciaal voortgezet onderwijs meegenomen hebben alleen niet voor de leerlingen tot 12 jaar. Om de cijfers zo zuiver mogelijk weer te geven, nu een gelijke weergave van de aantallen. De cijfers van 2020 geven hiermee een compleet beeld over het aantal leerlingen in het totale aanbod van zowel PO als VO. Uit Landgraaf zijn, in 2020, 61 leerlingen als voortijdig schoolverlaters geteld. Waarvan er 50 leerlingen vroegtijdig uit het MBO stromen en 11 leerlingen vroegtijdig het VO verlaten. De leerlingenaantallen MBO zijn niet meegenomen in het overzicht. Ter aanvulling willen we daarom meegeven dat er in 2020 1050 MBO leerlingen uit Landgraaf zijn. Het percentage voortijdig uitvallers in Parkstad is in totaal gestegen van 2,45% naar 2,78%, en is daarmee weer hoger dan de voorgaande jaren. De voorlopige cijfers liggen meestal wel iets hoger dan de definitieve aantallen. De oorzaken van de stijging zijn in beeld gebracht en passende acties zijn hierop uitgezet.

Financiën totale programma

Voor een gedetailleerdere toelichting van alle mutaties in baten en lasten per taakveld verwijzen wij naar bijlage 2 (lasten en baten per taakveld).

  

De gemeente Heerlen is centrumgemeente voor de uitvoering van de taken voortijdig schoolverlaten (leerplicht). In 2022 wordt dit geraamd op € 189.160.

Stichting Movare inzake spraakonderwijs
De bijdrage aan Movare ten behoeve van het spraakonderwijs (logopedie) draagt bij aan activiteit 2.2. 
In 2022 wordt dit geraamd op € 59.013.

Voor en Vroegschoolse Educatie (VVE)
De subsidie VVE aan Movare, Kinderdagpaleis Eigenwijs, Human kinderopvang en ontwikkeling en stichting kinderopvang Parkstad dragen bij aan de activiteiten 2.3 en 2.4. In 2022 wordt dit geraamd op € 218.889. In 2021 is een eenmalige extra bijdrage van € 489.970 op het budget VVE van toepassing in verband met de kwaliteitsimpuls VVE voortkomende uit het Onderwijs Achterstandenbeleid. Het primaire bedrag in de begroting in 2021 was geraamd op € 216.000. 

We onderkennen geen majeure risico’s in dit programma.