Een veranderende samenleving vereist een gemeentelijke organisatie die slim kan inspelen op de vragen die daarmee samenhangen. Na eerst vooral overzetten van “de papieren wereld” zien we nu dat er een eigenstandige digitale werkelijkheid aan het ontstaan is, met eigen spelregels en met eigen kansen, risico’s en dilemma’s
Koersend op een integrale informatiewet wordt vanuit o.a het VNG-meerjarenprogramma Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering (GGU 2020-2024) gestructureerd toegewerkt naar een basis met als leidend principe: collectief inspelen op nieuwe wetgeving, technologie en ontwikkelingen die alle gemeenten aangaan.
De verdere digitalisering van de informatievoorziening in de samenleving, technologie en wetenschap speelt een belangrijke rol. Steeds meer informatie wordt in verschillende digitale vormen, in verschillende bronnen en voor legio doeleinden opgeslagen, en slim gebruik maken van die data beïnvloedt onze manier van werken en organiseren. Om het potentieel van data en informatie te kunnen benutten zijn nieuwe ICT-oplossingen nodig om data te kunnen combineren, analyseren en visualiseren. Ook moet de data en de digitale infrastructuur veilig, betrouwbaar en duurzaam zijn.
De roep om transparantie en openbaarheid van bestuur is de afgelopen jaren sterker geworden. Als overheidsinformatie zich niet in goede, geordende en toegankelijke staat bevindt, wordt het problematisch om transparant te zijn over het overheidshandelen. Het wetsvoorstel Wet open overheid (Woo), de opvolger van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob), probeert daarom transparantie en openbaarheid meer te bevorderen en zal hierbij naar verwachting als katalysator gaan werken. De Woo zal, zoals het zich nu laat aanzien, in het 1e halfjaar 2022 in werking treden en heeft tot doel om overheden en semi-overheden transparanter te maken. Het belang van transparantie/openheid wordt landelijk zeker sinds begin van dit jaar ook breed onderkend, omdat het tevens een belangrijke voorwaarde is om de vertrouwensrelatie met burgers op peil te houden. De kern van de wet is dat overheidsorganisaties verplicht zijn om diverse categorieën documenten actief openbaar te maken. Ook wordt elk overheidslichaam verplicht om zijn opslag, beheer en verstrekking van gegevens -de zogenaamde informatiehuishouding- in een versneld tempo te verbeteren. Een goed werkende informatiehuishouding is namelijk essentieel voor een transparante overheid conform de Woo.
Ook de nieuwe Archiefwet 2021 zal als vervanger van de Archiefwet 1995 ervoor zorgen dat het digitale informatiebeheer volledig is toegespitst op het digitale tijdperk, gemakkelijker te begrijpen en toe te passen is. Hierbij zullen centrale begrippen van de huidige Archiefwet 1995, waaronder overbrenging, waardering, selectie en vernietiging alsmede goede, geordende en toegankelijke staat blijven bestaan. Daarnaast levert de Archiefwet de basiseisen voor een gezonde informatiehuishouding. De inwerkingtreding van de wet is vooralsnog voorzien in de zomer van 2022 of januari 2023.
Parallel aan de voorbereiding en implementatie van bovenstaande wet- en regelgeving wordt conform jaarplannen uitvoering gegeven aan de doorontwikkeling van de informatiehuishouding door de implementatie van het Kwaliteitssysteem Informatiebeheer Decentrale Overheden (KIDO), het zaakgericht archiveren, de digitale toegankelijkheid en de verplichte maatregelen van de baseline informatiebeveiliging overheid (BIO).
Onderstaand wordt nog ingegaan op diverse aspecten van de informatiehuishouding.
Kwaliteitssysteem Informatiebeheer Decentrale Overheden (KIDO)
Het doel van het kwaliteitssysteem is om het informatiebeheer structureel te verbeteren, en wel zodanig dat het informatiebeheer op termijn voldoet aan de gestelde kwaliteitseisen. Informatiebeheer is de inrichting en uitvoering van het opslaan, het bewaren en beheren, het ontsluiten of (actief) leveren, en waar nodig, het overdragen, verplaatsen, verwijderen of vernietigen van informatie. Een kwaliteitssysteem is het hulpmiddel om werkzaamheden te analyseren, uitkomsten te meten en verbetermogelijkheden te bepalen.
Zaakgericht archiveren
Vanuit de archiefwet is de gemeente verplicht de onder haar berustende archiefbescheiden in goede, geordende en toegankelijke staat te brengen en te bewaren, alsmede zorg te dragen voor de vernietiging van de daarvoor in aanmerking komende archiefbescheiden. Het digitaal werken stelt eisen aan de inrichting van de informatiesystemen. Voor de processen waarvoor geen processysteem (applicatie) beschikbaar is, vindt dit plaats via zaakgericht archiveren in ons centrale Document Management Systeem. Jaarlijks worden processen geselecteerd die daarop worden ingericht.
Digitale Toegankelijkheid
Vanuit het principe dat “Ieder mens het recht heeft om te leven als ieder ander en mee te doen in de maatschappij” worden eisen gesteld aan de digitale voorzieningen, immers in onze samenleving kun je bijna niet meer zonder het internet en computers. Deze eisen zijn opgenomen in het tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid en gelden voor de websites en apps waarvoor onze gemeente verantwoordelijk en/of bij betrokken is. Gefaseerd wordt de informatiehuishouding daarop ingericht en aangepast.
Informatieveiligheid
100% veiligheid bestaat niet, doch met het implementeren van de verplichte BIO-maatregelen en het, middels de ENSIA, jaarlijks afleggen van verantwoording op specifieke terreinen van de informatiehuishouding wordt, op basis van risicoafweging, de digitale weerbaarheid structureel verhoogd. Hiervoor wordt jaarlijks het informatiebeveiligingsplan opgesteld en door de directie vastgesteld. De uitvoering daarvan wordt gemonitord via de bedrijfsvoeringsrapportage.
Jaarlijks wordt een planning gemaakt van uit te voeren activiteiten op de bovenstaande aspecten van de informatievoorziening waarvan de voortgang verder via de bedrijfsvoeringsrapportages als onderdeel van de PDCA-cyclus te volgen zijn.
De focus voor 2022 ligt vooral op het doorpakken op de ingeslagen weg met de digitalisering vanuit de basis op orde en daarnaast gefaseerd aansluiten op de nieuwe ontwikkelingen en het voldoen aan de aanstaande wet- en regelgeving. Het absorptievermogen van de organisatie is hiermee ook bereikt.
Het college heeft via de richtbudgetten de onderstaande 3 ruimtevragen ingediend:
- Datagedreven werken en sturen voor 2 pilots en de noodzakelijke ondersteuning en expertise (incidenteel 2022 € 27 duizend)
- Digitale toegankelijkheid voor het opstellen van de toegankelijkheidsverklaringen (structureel € 10 duizend)
- Informatieveiligheid om uitvoering te geven aan de VNG-resolutie informatieveiligheid waaronder structurele bewustwording (structureel € 10 duizend)