Voor u ligt de programmabegroting 2022 en meerjarenraming 2023-2025. Een begroting waarin we de voorlopige besluiten die de raad genomen heeft bij de vaststelling van de kadernota 2022 allemaal zijn verwerkt.
Financieel
Zoals geadviseerd bij de kadernota maken we financieel een pas op de plaats vanwege de grote toename van de lasten op de Wmo en de jeugd - een veelal landelijke trend - en de onzekerheden die er nog zijn ten aanzien van de lange termijneffecten van de Covid-19 pandemie op de uitvoering van de jeugdwet alsook het toekomstige Rijksbeleid o.a. op het terrein van de jeugd, Wmo, klimaat en niet te vergeten de herverdeling van het gemeentefonds. Inmiddels zijn er ten aanzien van de jeugd, mede op basis van de stevige conclusies van de Arbitragecommissie, in de zomerperiode 2021 budgettair grote toezeggingen gedaan door het Rijk. Die toezeggingen zijn met een opgelegde slag om de arm (2) verwerkt in deze begroting. Er zijn nog geen besluiten genomen over de herverdeling van het gemeentefonds maar de meest recente actualisatie van de mogelijke herverdeling op basis van de cijfers van 2019 valt voor ons naar nu blijkt verdergaand negatief uit (2) .
Het is ons dankzij het deels toegezegde extra geld voor de jeugd wel gelukt om een structureel en reëel evenwicht te krijgen edoch niet eerder dan m.i.v. het laatste jaar 2025 van de meerjarenraming. Hierin is het te verwachten oplopend nadelige effect van de herverdeling van het gemeentefonds m.i.v. 2023 nog niet verwerkt. Dit is immers nog niet besloten. De definitieve herverdeling op basis van de actuele cijfers kan ook zomaar veel minder negatief uitpakken. Hopen op verstandige besluiten van het nieuwe Kabinet (afschaffen abonnementstarief en structureel meer middelen voor gemeenten) zal niet genoeg zijn om deze ontwikkeling te compenseren. Als gemeente zullen wij eerst op eigen kracht moeten trachten deze negatieve financiële ontwikkeling om te buigen. Het al in de kadernota aangekondigde advies om een ombuigingstraject op te starten is daarom overgenomen in deze begroting.
1. We mogen meerjarig slechts 75% van het te ontvangen Rijksbudget ramen omdat een nieuw kabinet dit moet besluiten.
2. Nadeel loopt op tot ca. €50 negatief per inwoner, dat is bijna €2 miljoen minder baat.
Sociaal domein
Om tot verantwoorde keuzes te komen mede naar aanleiding van bovengenoemde financiële ontwikkelingen is het noodzakelijk om af te stemmen met de partijen die mogelijk te maken krijgen met versoberingen. We bevinden ons daarmee midden in het proces van transformatie op zowel het gebied van de Wmo, de jeugdhulp alsook de participatie. In 2022 zetten we ons verder in om het voorliggend veld te verstevigen en kostenstijgingen van geïndiceerde hulp- en ondersteuning te beperken. We gaan verder aan de slag met de inhoudelijke doorontwikkeling van de transformatie Jeugdhulp, zowel op (sub)regionaal als op lokaal niveau. Daartoe zullen we samen met Heerlen en Voerendaal in 2022 een nieuwe aanbesteding basishulp jeugd doorlopen met als startdatum contract per 1 januari 2023. Ook op regionaal niveau lopen de jeugdhulpcontracten per 1 januari 2023 af en loopt dus reeds een nieuwe aanbesteding waarin we participeren. De inhoudelijke doorontwikkeling van de transformatie krijgt in bovengenoemde aanbestedingen nadrukkelijk een plek.
Vanuit het regionale gezondheidsbeleid 2020-2023, “Zuid Springt Eruit” op weg naar een Trendbreuk, werken we ook vanuit dit beleid in 2022 verder aan onze ambitie om de gezondheidsachterstand in 2030 terug te hebben gebracht tot het Nederlands gemiddelde. Met de inzet van Regiodeal en lokaal met het in 2021 gesloten Preventieakkoord zetten we door op interventies die bewezen effectief zijn. Het belang om in te zetten op de gezondheid en een gezonde levensstijl van onze inwoners is door de Covid-19 pandemie alleen nog maar groter geworden. Daarom gaan we met het door ons opgestelde Perspectiefplan Covid-19 in 2022 gericht inzetten op het intensiveren en versnellen van voorgenomen interventies uit de Trendbreuk en het Preventieakkoord. De diverse interventies vinden daarnaast aansluiting bij de wijkgerichte aanpakken die onder andere vanuit de Regiodeal zijn opgezet. Daarbij hebben we nadrukkelijk aandacht voor positieve gezondheid als middel ter bevordering van het welbevinden van onze inwoners.
Het jaar 2022 staat daarnaast in het teken van het activeren van inwoners met een wat grotere afstand tot de arbeidsmarkt. Zo wordt het project WIJ(K) verder uitgevoerd waarbij 60 deelnemers de kans krijgen om een light-opleiding te volgen en stage te lopen in hun eigen wijk/ buurt. Dit op basis van een van de vijf door de deelnemers gekozen interessegebieden.
Ook met ons sportbeleid en vanuit de gemaakte afspraken in het Sportplatform Landgraaf geven we een verdere impuls aan de activering van inwoners om in het dagelijks leven meer te bewegen. We zetten samen met sportverenigingen en The MoveFactory, in op een meer structureel beweegaanbod voor alle doelgroepen.
Binnen de kaders van het landelijke Nationaal Programma Onderwijs, dat in het leven is geroepen om door Covid-maatregelen opgelopen onderwijsachterstanden weg te werken, hebben we in het najaar van 2021 samen met de onderwijspartners een plan met interventies opgesteld. Dit plan sluit aan op de interventies die scholen zelf op gaan starten vanuit hun eigen NPO-middelen. Daarnaast werken we aan de verdere uitrol en implementatie van het gedachtegoed van de Gezonde Basisschool van de Toekomst. En vanzelfsprekend gaan we in 2022 verder met de voorbereidingen voor de bouwstart van de nieuwbouw van het Eijkhagencollege.
Fysiek domein
In het fysieke domein blijven energietransitie, klimaatadaptatie en transformatie als gevolg van de demografische ontwikkelingen de belangrijkste opgaven. De invoering van de Omgevingswet is wederom uitgesteld tot 1 juli 2022. Landgraaf is tijdig klaar met alle voorbereidingen om de inwerkingtreding goed te laten verlopen. Om de klimaatdoelstellingen te realiseren is een Regionale Energie Strategie (RES) ontwikkeld die in mei 2021 is vastgesteld. Om de in de RES 1.0 gestelde ambitie in de praktijk om te zetten in concrete maatregelen en prestaties, zal in de vervolgfase worden overgegaan tot het uitwerken van een nieuw regionaal uitvoeringsprogramma PALET i.c. op het schaalniveau van Parkstad Limburg. Nederland moet uiterlijk in 2050 aardgasvrij zijn en zijn omgeschakeld naar een duurzame manier van verwarmen. Ook in Landgraaf denken we na over duurzame alternatieven én een tijdspad voor het terugdringen van het gebruik van aardgas in onze gemeente. De Transitievisie Warmte is eind 2021 vastgesteld en wordt beschouwd als een eerste stap. De geeft inzicht in de huidige kennis over de beschikbare duurzame warmtebronnen van Landgraaf en geeft aan in welk tempo we verwachten dat elke wijk zich ontwikkelt naar aardgasvrij. In 2021 zijn we in Landgraaf en in de rest van Zuid-Limburg opnieuw geconfronteerd met extreme regenval met veel overlast en schade tot gevolg. We gaan door met het klimaatadaptief maken van onze openbare ruimte. Om daarbij verantwoorde keuzes te maken zijn alle data over ons watersysteem op orde gebracht. Op basis daarvan stellen we een nieuw (verbreed) gemeentelijk rioleringsplan op (het Watertakenplan), dat in 2022 wordt vastgesteld.
De kwaliteit van het beheer van het publieke domein wordt met name bepaald door de staat van onze wegen, de onderhoudstoestand van het groen en de kwaliteit van ons maatschappelijk vastgoed. Voor het wegonderhoud kunnen we stellen dat de (deels) structurele middelen die vanaf de begroting 2019 zijn toegevoegd hun vruchten afwerpen: het achterstallig onderhoud neemt meer en meer af. Waakzaamheid is geboden omdat de snelheid waarmee dit achterstallig onderhoud afneemt wel vertraagt. Een en ander past wel nog altijd prima binnen de prognose die in 2018 is gemaakt: we liggen dus op schema.
Met betrekking tot het onderhoud van het groen volgen we eveneens de kwaliteitsniveaus die de raad heeft vastgesteld. De uitkomsten van de bestuursopdracht zijn in 2020 aan uw raad gepresenteerd. Daaruit volgde dat de geleverde beeldkwaliteit in het jaar van meting 2019, op basis van de daarbij gehanteerde normen en uitgangspunten, paste binnen de raadskaders. Echter, door het sneller dan verwacht afnemen van het aantal SW-medewerkers zakt het kwaliteitsniveau niet alleen met een hoger tempo dan eerder ingeschat, maar komt het door de impact van het vochtige, groeizame jaar weer in 2021, op plaatsen zelfs onder het door de raad gestelde niveau. Omdat wij het beeld structureel op orde willen houden is in 2022 nieuw onderzoek nodig om voor de komende jaren de gevolgen voor de beheerkwaliteit en –kosten in beeld te brengen. De uitkomst van dit onderzoek zullen wij de raad voorleggen in de begrotingscyclus 2023. In afwachting van de resultaten van dit onderzoek sluiten wij niet uit dat we de raad al eerder om extra incidenteel budget zullen moeten vragen om de grootste knelpunten direct aan te kunnen pakken. Dit laatste mede ook omdat a.g.v. de nieuwe CAO van de SW-medewerkers de kosten zijn toegenomen. Naast wegen en groen is ook ons maatschappelijk vastgoed een visitekaartje in het publieke domein. In deze begroting hebben we geanticipeerd op besluitvorming door uw raad over de duurzame meerjarenonderhoudsplannen. Hiermee kunnen we ons vastgoed niet alleen adequaat onderhouden maar maken we ook nog eens een noodzakelijke verduurzamingsslag om ons aandeel in de grote verduurzamingsopgave te nemen.
Bestuur, veiligheid en openbare orde
Wij zullen vanuit de gemeente Landgraaf, die in 2022 40 jaar bestaat, onze bijdrage blijven leveren aan projecten waar we gezamenlijk in Parkstad Limburg voor staan, waarbij de burger centraal staat en we onze krachten bundelen. Dat betekent voor 2022 uiteraard dat veel tijd en energie gestoken zal worden in de projecten die voortvloeien uit de Regiodeal. Ook het slotjaar IBA dat loopt tot de zomer van 2022 kan een podium zijn om de opgaven en interventies van de regio verder op de kaart te zetten.
De dienstverlening aan de burger zullen we optimaliseren met als speerpunt de digitalisering. Dit echter met oog voor de minder digitaal actief of vaardige burger. In maart 2022 vinden de gemeenteraadsverkiezingen plaats. In samenspraak met de griffie zal vanuit de verschillende afdelingen bijgedragen worden aan de inwerkprogramma’s voor de nieuwe gemeenteraad en het nieuwe college.
Dankzij de extra formatiecapaciteit voor OOV waar u bij de kadernota mee heeft ingestemd en die dus in deze begroting is geborgd zullen we meer taken die horen bij ons ambitieniveau in 2022 kunnen oppakken. Dit zal met name gebeuren op de taken ondermijnende criminaliteit, aanpak van overlast door verwarde personen en jeugd en op de preventieve samenwerking op het snijvlak van zorg en veiligheid.