2.1.5 Programma 5 - Sport, Cultuur en Recreatie *

 * Hieronder valt ook beheer van groen in de openbare ruimte.

Portefeuillehouder(s):
F. Janssen, A. Schiffelers, B. Smeets , S. Kropman en R. de Boer

Verantwoordelijke afdelingshoofden:
F. Geurts (ROG), C. Goffin (MO), T. Hanssen (BOR) en R. Dautzenberg (BCZ)

Met dit programma voeren we taken en activiteiten uit op het gebied van toerisme & recreatie, groenbeheer, cultureel erfgoed, sport en bewegen en educatieve en kunstzinnige vorming.

Sportbeleid en activering
Via TMF wordt uitvoering gegeven aan het beleidskader sport en bewegen met de ambitie: ‘Iedere inwoner van Landgraaf de mogelijkheid te bieden, een leven lang, deel te laten nemen aan en te genieten van sporten en bewegen’.  Samen met de sportpartners wordt ook uitvoering gegeven aan de ambities uit het lokale sportakkoord en de uitvoering van 'Iedereen Kan Sporten Parkstad', met als doel om inwoners in het dagelijks leven meer te laten bewegen vanuit het gedachtegoed van positieve gezondheid, sport- en bewegen.

Sportaccommodaties
De clustering van voorzieningen  op en rondom de A-locaties, zijnde de parken Heigank, ter Waerden en Strijthagen is uitgangspunt van handelen. Deze accommodaties zijn op peil en worden op peil gehouden, onder andere door het uitvoeren van duurzaamheidsmaatregelen. Multifunctioneel gebruik wordt gestimuleerd, als ook het accommoderen van nieuwe sporten. Met ingang van het schooljaar 2023 - 2024 beslaat het bewegingsonderwijs gemiddeld ten minste twee uren per schoolweek. De capaciteit van de beschikbare binnensportaccommodaties komt hierdoor onder druk te staan. Onderzoek is gestart naar de toekomstig benodigde capaciteit aan binnensportaccommodaties en in het verlengde daarvan het toekomstig beheer van sociaal-maatschappelijke accommodaties. 

Cultuurpresentatie, -productie en -participatie
De deelname van inwoners aan het educatieve en culturele aanbod wordt gestimuleerd, door activiteiten van professionele instellingen (SMK, Vrije Akademie Parkstad en Bibliotheek) en vrijwilligersorganisaties (Theater Landgraaf en Oefenbunker) te subsidiëren die hieraan bijdragen. Kunstzinnige vorming en cultuureducatie wordt daarnaast verzorgd door de combinatiefunctionarissen kunst, cultuur en muziek. Samen met de combinatiefunctionarissen sport wordt gezorgd voor verbinding en samenwerking tussen het culturele veld, sport, onderwijs en de buurt. De samenwerking van de combinatiefunctionarissen binnen Landgraaf Verbindt en de samenwerking met de 1e-lijnszorg gericht op deelname aan sport- en culturele activiteiten wordt ondersteund, om het beroep op geïndiceerde zorg te verminderen.

Cultureel erfgoed 
De beleidsnota Erfgoed is vastgesteld in 2012. Er is destijds gekozen om naast de wettelijke taken erfgoed te verbinden met andere beleidsvelden zoals toerisme en recreatie en om op die wijze ons erfgoed zichtbaar en beleefbaar te maken. De beleidskeuzen die destijds zijn gemaakt zijn nog steeds actueel en bieden voldoende mogelijkheden voor nieuwe projecten en activiteiten die hieraan invulling kunnen geven. Na het gereedkomen van de integrale Omgevingsvisie zal worden bekeken of nog aanvullend erfgoedbeleid aan de orde is.

Media
Ingezet wordt op een breed en laagdrempelig aanbod aan media voor diverse doelgroepen, door subsidiëring van activiteiten van de bibliotheek en de lokale omroep.

Lokale Omroep
Stichting Omroep Landgraaf is voor de periode 2020 tot en met 2025 conform de Mediawet aangewezen als lokale media-instelling (de lokale omroep) voor de inwoners van Landgraaf en ontvangt hiervoor een jaarlijkse bijdrage. De omroep opereert onafhankelijk en zelfstandig van de gemeente. Dit betekent dat Omroep Landgraaf haar eigen afwegingen maakt in de invulling van hun programmering en activiteiten. Daarnaast is er een overeenkomst met Omroep Landgraaf voor het uitzenden van de raadsvergaderingen en het verstrekken van gemeentelijke informatie op de Kabelkrant. Op deze wijze heeft een groot deel van de inwoners van Landgraaf (en de regio) de mogelijkheid om de raadsvergaderingen en gemeentelijke informatie te kunnen volgen. Dit draagt bij aan de transparantie, toegankelijkheid en het verkleinen van de afstand tussen de lokale politiek en de inwoners.

Bibliotheek 
De bibliotheek zorgt voor een breed aanbod voor diverse doelgroepen. Het is een warenhuis van kennis en informatie, centrum voor ontwikkeling en educatie, encyclopedie van kunst en cultuur en inspiratiebron van lezen, literatuur en taalstimulering en als podium voor ontmoeting en debat. Daarnaast vervult de bibliotheek de nieuwe rol van informatiepunt digitale overheid (IDO). 

Openbaar groen
Juni 2023 is de bestuursopdracht Groen en Reiniging opgeleverd. De uitkomst van de bestuursopdracht is in een gedifferentieerd groen- en reinigingsbeheer. Vanaf 2024 worden de centra onderhouden op beeldkwaliteit A, het buitengebied op beeldkwaliteit C en alle overige op beeldkwaliteit B. Uitzondering is de Wilhelminaberg als eyecatcher, die onderhouden wordt op beeldkwaliteit B ondanks dat deze in het buitengebied ligt. Door middel van schouwrondes in het groeiseizoen wordt de algehele kwaliteitsstatus en -voortgang gerapporteerd.

De opgave om integraal groen- en reinigingsonderhoud van de openbare ruimte te combineren met het duurzaam bieden van werk aan arbeidsmarktdoelgroepen via het MOB blijkt goed samen te gaan. Een eigen uitvoeringsdienst met jaarrond werkzaamheden voor eigen medewerkers biedt wendbaarheid en flexibiliteit. Wisselende weersomstandigheden kunnen in de seizoenen en tussen de verschillende jaren van grote invloed zijn op de uit te voeren werkzaamheden en de bijbehorende kosten. Daarom is het van belang dat er flexibiliteit blijft voor uitbesteden van werkzaamheden. Door zelf verantwoordelijkheid te houden en dus zelf te sturen op deze duurzame combinatie zijn het openbaar belang en het financieel belang het beste geborgd.  

Maaien en biodiversiteit
Bermen en ruw gras worden gemaaid conform de frequenties uit het bestek. Om de biodiversiteit van de bermen te vergroten wordt waar mogelijk extensief beheer toegepast en worden percelen begraasd door schapen. Het effect van extensief maaibeheer van gazons levert op termijn een gevarieerdere samenstelling van kruiden en grassen op. Hierdoor neemt de biodiversiteit toe. Door de variatie aan grassen en kruiden neemt ook de verscheidenheid aan insecten toe. Daarnaast zorgt de hogere vegetatie voor een verkoelend effect door verdamping, regenwater wordt langer vastgehouden en uitspoeling wordt voorkomen wijzigingen en verbeteringen in het bermbeheer worden meegenomen in het in 2024 nieuw aan te besteden bermonderhoud.

Naast de extra aandacht voor het toepassen van gevarieerde inheemse beplantingen en bloemenmengsels passen we waar mogelijk extensief maaibeheer toe voor de verbetering van de biodiversiteit. Daarnaast worden er zogenaamde insectenhotels en bijenoases aangelegd. Bijenoases bestaan uit bijenkasten met daaromheen bij-vriendelijke beplanting. De toepassing van wildbloemenmengsels, waardoor onder meer natuurlijke vijanden van de eikenprocessierups worden aangetrokken, is een succes gebleken. Ook het gebruik van nestkastjes heeft hiertoe bijgedragen. Voor de bescherming van flora en fauna maken we gebruik de gedragscode Bestendig Beheer. Onderdeel hiervan is de Flora- en Faunacheck met een overzicht van mogelijk aanwezige beschermde flora en fauna. 

Onderhoud bomen
Het onderhoud van straat- laan- en parkbomen gebeurd binnen een raamcontract. Binnen deze raamovereenkomst wordt jaarlijks circa 33% van het bomenbestand regulier gesnoeid. Hiervoor is een geografische indeling gemaakt van het Landgraafse bomenbestand, Noord, Midden en Zuid. Daarnaast worden op basis van de resultaten uit de jaarlijkse boomveiligheidscontrole maatregelen uitgevoerd om de gebreken op te heffen. 

Vanaf 2024 zijn er structureel middelen beschikbaar voor de aanpak van wortelopdruk op verhardingen. Door herstraten en het toepassen van halfverharding rond bomen waar de bestrating is opgedrukt kunnen bomen behouden worden en blijft het veilig voor de weggebruiker.

In 2024 wordt gewerkt aan een nieuwe bomennota die in 2025 van kracht wordt.

Onderhoud bossen
Onze bossen hebben door de droge hete zomers van de laatste jaren enorm te lijden gehad. Om tot herstel van de bossen te komen en de publieke openstelling van de bossen te kunnen garanderen is door de gemeente in samenwerking met de Stichting Bosbeheer Landgraaf (SBL) een planmatige aanpak opgesteld. Tevens wordt spontane bosontwikkeling gestimuleerd door het creëren van gunstige groeiomstandigheden. Natuurlijke successie zorgt vervolgens voor de ontwikkeling van een gezond, duurzaam bos. De trend van droge en hete zomers lijkt zich voort te zetten. De verwachting is dat er blijvend geïnvesteerd moet worden in de bossen om het areaal in stand te houden en te blijven voldoen aan de verplichting vanuit de Wet natuurbescherming. Met het huidige grote aantal vrijwilligers van SBL zijn wij in staat het onderhoud in eigen beheer uit te voeren. 

Samenwerking met burgers en andere partijen
Met gebruikers en burgers worden wensen en verwachtingen over aanleg, beheer en onderhoud besproken met als doel meer draagvlak en waar mogelijk gezamenlijk beheer. Daarnaast wordt intensief samengewerkt met onder meer: het MOB, Stichting Bosbeheer Landgraaf (SBL), MTB-club Discovery, reclassering Nederland, opleidingsinstituut Cita Verde, Mondriaan zorggroep, buurt- en bewonersverenigingen, ondernemers, LEVANTO-groep, Radar, IVN, visverenigingen en anderen.  

Een toenemend aantal burgers zet zich belangeloos in voor de openbare ruimte van Landgraaf. We zien dit op dagen als de World Clean-up day, vergroeningsdagen, boomfeestdag, de landelijke natuurwerkdag en de landelijke opschoondag. Maar ook de inzet bij stichtingen en verenigingen als bijvoorbeeld Stichting Bosbeheer landgraaf, IVN, scouting verenigingen, mountainbikeclub Discovery e.a. groeit. Ook individuele opschoonacties en groenadopties zien we steeds vaker. Inmiddels kent de gemeente Landgraaf circa 260 geregistreerde supporters van schoon.

Beeldende kunst
Op het gebied van natuur, recreatie, toerisme, erfgoed, evenementen en sport heeft Landgraaf veel te bieden. Kunst in de openbare ruimte speelt daarin een belangrijke rol. Er is een 40-tal beelden/sculpturen in de openbare ruimte die kunsthistorisch interessant zijn en een belangrijke waarde vertegenwoordigen voor gemeente en regio. 

Ontmoetingsplekken voor jongeren en de buurt 
Er zijn twee JOP's (Hoefveld en Hofstraat). Vanuit JENS en de straatcoaches wordt ingezet op het zo vroeg mogelijk leren kennen van de jongeren om met deze investering een groter effectief bereik te hebben in de puberjaren. JENS, straatcoaches, handhaving, jongerenwerk en politie vormen samen de spreekwoordelijke ’ogen en handen’ op straat. Naast de aanpak op straat, is JENS ook actief in het ontwikkelen van buitenschoolse activiteiten met en voor jongeren, door in te zetten op het ontmoeten, verbinden en enthousiasmeren van jongeren voor diverse activiteiten. 

Speelgelegenheden 
Speeltoestellen in de openbare ruimte en in de speeltuinen keuren we drie keer per jaar op veiligheid. Daarnaast vindt één keer per jaar een keuring plaats door een externe keuringsinstantie. Het onderhoud van de speelvoorzieningen wordt in eigen beheer uitgevoerd.

De toename van groen en het aantal laan- en straatbomen is vastgelegd in het groenbeheersysteem. Bij reconstructies wordt meer groen aangelegd en meer bomen ingepast. Ook burgerinitiatieven zorgen voor meer groen. Hierdoor is een toename van het groen te zien in de kengetallen 

De afgelopen jaren zijn op verzoek vanuit verschillende buurten, in overleg met de wijkcoördinatoren nieuwe openbare speelgelegenheden aangelegd, De speeltuin in Lauradorp is omgevormd naar een openbare speelgelegenheid.

De enquête van de gezondheidsmonitor vindt vierjaarlijks plaats. het laatste recente cijfer dateert uit 2020. Uit de cijfers van 2020 blijkt helaas een stijging  van het aantal niet-wekelijkse sporters van 19 jaar en ouder. Dit cijfer is echter sterk beïnvloed door de Covid-19 crisis die in 2020 inwoners in grote mate beperkte in de mogelijkheden om sport uit te oefenen. In 2024 gaan we zien of de trend weer de gewenste kant op beweegt.

Wijziging Mediawet
Op 1 januari 2025 treedt de gewijzigde Mediawet in werking en dient er een nieuw lokaal omroepbestel van start te gaan. In 2024 gaan wij ons hierop voorbereiden. Naar verwachting wordt onze rol in de aanwijzingsprocedure van de lokale omroep kleiner en gaat de huidige financiering van het gemeentefonds over naar de Rijksoverheid. Details over de wijzigingen voor gemeenten zijn op dit moment nog niet bekend. Voor de omroepen betekent dit dat zij een zwaardere procedure moeten doorlopen om een (nieuwe) aanwijzing te krijgen van het Commissariaat voor de Media. Doel van de wetswijziging is om de omroepen verder professionaliseren, de samenwerking met regionale en landelijke omroepen te vergroten en een meer onafhankelijke positie ten opzichte van gemeenten te krijgen.  De lokale omroepen worden om zich hierop voor te bereiden door de Rijksoverheid tijdelijk extra ondersteund met bijvoorbeeld opleidingen, trainingen en begeleiding.

Kunst & cultuur
Jaarlijks zijn er tal van culturele activiteiten waarvoor binnen het reguliere budget geen middelen beschikbaar zijn. Te denken valt bijvoorbeeld aan viering bevrijding, artiestcarnavalsgalaconcert, initiatief nieuw kunstwerk derden, organisatiekosten cultuurprijs, gezamenlijk cultureel initiatief Parkstad enzovoort. De gevraagde middelen zijn nodig als cofinanciering van die incidentele culturele activiteiten. Ook komt incidenteel de aanschaf van een kunstwerk aan de orde op het uitlichten/verplaatsen van en bestaand kunstwerk of het aanmaken van QR-codes/bordjes op kunstwerken. Ook hier kunnen de gevraagde middelen voor worden ingezet. Hiervoor is structureel € 10 duizend geraamd.

Sport
Voor de sportzaal Hoefveld is voor 2024 een vervangingsinvestering van de inventaris geraamd van € 36 duizend incidenteel. De veldverlichting van de  voormalige oefenhoek van FC Landgraaf (nu in gebruik als beachveld) voldoet niet aan de eisen die gesteld zijn. In het kader van de duurzaamheid wordt € 61 duizend beschikbaar gesteld om de verlichting te vervangen. Het starthek van BMX- baan is dringend aan vervanging nodig. De huidige technische levensduur is inmiddels 25 jaar. Om de veiligheid van de gebruikers te waarborgen is een incidentele investering nodig van € 42 duizend. Daarnaast is de BMX-baan  aan renovatie toe. Om in de toekomst een veilige en adequate accommodatie te hebben is een incidentele investering nodig van € 73 duizend.

Er is een nieuwe exploitatieovereenkomst afgesloten met Beheersstichting Park Ter Waerden. Deze nieuwe overeenkomst gaat in vanaf 2024 en leidt tot een verlaging van de exploitatiebijdrage van € 39 duizend per jaar.

Beheer openbare ruimte
Vanaf 2024 wordt de IBOR (integrale beheervisie openbare ruimte) uit 2012 vervangen door de beeldkwaliteitsgids beheer openbare ruimte 2024 – 2034. In zeer nauwe samenwerking met raad en college zijn nieuwe beeldkwaliteiten vastgelegd en zijn structureel middelen ter beschikking gesteld. Beeldkwaliteit A voor de centra, beeldkwaliteit C voor het buitengebied en kwaliteit B voor de rest van de gemeente. De Wilhelminaberg is een uitzondering met kwaliteit B voor de aanlanding, de trap en de top, in het buitengebied. De beeldkwaliteiten van zowel groen, civiel als water zijn vastgelegd in een nieuwe beeldkwaliteitsgids beheer openbare ruimte 2024-2034. Deze gids vormt samen met de uitkomsten van de jaarlijkse inspectierapporten, verwerkt in de beheersystemen groen, civiel en water, het uitvoeringsbeleid van het beheer. De beheersystemen geven zowel een korte als een middellange (vijf jaar) uitvoeringsprioriteit van het onderhoud van de openbare ruimte op basis van de vastgelegde kwaliteit, incl. een financiële vertaling. Daarnaast zijn in de bestuursopdracht groen en reiniging 2024-2034 ook de vervanging van de uitstroom van de Wsw-medewerkers geborgd alsmede de in- en doorstroom van participanten van het Mens Ontwikkel Bedrijf. Vanaf 2024 is € 637 duizend structureel toegevoegd aan groen en reiniging oplopend naar € 813 duizend in 2027 (RVC-exp 20). Met deze extra middelen wordt de uitstroom van Wsw-ers opgevangen zodat de vastgestelde beeldkwaliteit op orde blijft.

Financiën programma 5

In bijlage 2 van de programmabegroting worden de lasten en baten per taakveld weergegeven.

De volgende investeringen maken deel uit van dit programma (tussen haakjes bedragen inclusief BTW):
De investeringsuitgaven in 2024 van € 285.500 (€ 345.455) totaal, betreft de volgende investeringen:

Vervangingsinvesteringen € 175.000 (€ 211.750)
Taakveld 520: Inventaris sporthal Hoefveld € 30.000 (€ 36.300)
Taakveld 520: LED verlichting beachvolleybalveld Park Heigank € 50.000 (€ 60.500)
Taakveld 520: Elektronisch starthek BMX-baan € 35.000 (€ 42.350)
Taakveld 520: Toplaag BMX-baan € 60.000 (€ 72.600)

Gedekte investeringen duurzame MOP's en MIP's € 110.500 (€ 133.705):
Taakveld 520: Sporthal Ter Waerden - verwarmingsunit + waterpomp € 22.500 (€ 27.225)
Taakveld 520: Sporthal Ter Waerden - combinatie verwarmingsunit + waterpomp € 54.000 (€ 65.340)
Taakveld 520: Sporthal Ter Waerden - afzuigventilator € 18.000 (€ 21.780)
Taakveld 520: Accommodatie Sport & Leisure - warmtepomp € 16.000 (€ 19.360) 

Bij programma 5 zijn geen bijdragen aan verbonden partijen van toepassing.

Bibliotheken en Vazom
De stichtingen Bibliotheek Landgraaf – Onderbanken, Muziekschool Kerkrade en Vrije Academie VAZOM worden gesubsidieerd voor het bevorderen en ondersteunen van deelname aan het educatieve en cultureel-kunstzinnige aanbod voor onze inwoners. Daarnaast ontvangen de SMK en de VAZOM een bijdrage in de personeelslasten voor de combinatiefunctionarissen. De combinatiefunctionarissen worden ingezet ten behoeve van het onderwijs en het verbinden van het culturele aanbod in Landgraaf in brede zin. 

Park Ter Waerden en Park Strijthagen
De stichtingen Park Ter Waerden en Park Strijthagen ontvangen een financiële bijdrage voor de exploitatie van deze accommodaties met als doel een duurzaam en eigentijds aanbod van sport, spel, maatschappelijke en culturele activiteiten. De beheersvergoeding is een tegemoetkoming in de administratie en uitvoeringskosten. De daling wordt met name veroorzaakt door het afsluiten van een nieuwe exploitatieovereenkomst met de beheersstichting Park Ter Waerden, waardoor het saldo met ruim € 38 duizend daalt vanaf 2024.

Zwembad in de Bende (Sportbedrijf Landgraaf)
Zwembad In de Bende ontvangt via het Sportbedrijf Landgraaf een financiële bijdrage voor de exploitatie van de accommodatie van het zwembad. Dit bedrag zal komend jaar nog worden geïndexeerd.  

Stichting The MoveFactory
De stichting The MoveFactory wordt gesubsidieerd voor het werkgeverschap van de combinatie-functionarissen sport- en bewegen en de uitvoering van het uitvoeringsprogramma sport- en bewegen. De subsidie wordt ingezet vanuit de programma’s sport, cultuur en recreatie – sociaal domein en volksgezondheid. Zie ook programma's 6 en 7. De stijging t.o.v. 2023 betreft indexatie. 

Regio-archeoloog
De gemeente Heerlen treedt op als centrumgemeente voor de inzet van de regio-archeoloog. De financiële bijdrage is voor de inzet van de regio-archeoloog.

Grenzeloos Actief
De gemeente Heerlen treedt op als de formele subsidieverstrekker voor de inzet van de regioconsulent aangepast sporten vanuit het convenant Grenzeloos Actief. De financiële bijdrage is voor de inzet van de regioconsulent en het uitvoeringsprogramma Iedereen Kan Sporten Parkstad. De stijging t.o.v. 2023 betreft indexatie. 

Stichting Bosbeheer
De Stichting Bosbeheer Landgraaf draagt, mede dankzij de inzet van veel vrijwilligers, bij aan het dagelijkse onderhoud van de bossen. Daarnaast zorgen zij voor communicatie en informatie richting burgers en belangenverenigingen en geven zij tekst en uitleg op locatie gedurende de werkzaamheden.

R07
Hoewel de huidige CAO van de Sociale Werkvoorziening loopt tot 2025 eist de vakbond dat alle lonen in de cao SW en de cao Aan de slag omhooggaan met 10,15% en dus niet alleen het wettelijk minimumloon. Hiervoor hebben zij op 7 juni een landelijke stakingsdag gehad. Indien de eis ingewilligd wordt heeft dit gevolgen voor de kosten die binnen de afdeling BOR gemaakt worden inzake het lopende contract met betrekking tot de ingeleende SW-medewerkers. Deze kosten stijgen dan met circa € 190 duizend. Gezien de gestegen prijzen van de afgelopen tijd in combinatie met het feit dat de SW-lonen tot de lagere categorie behoren is de kans groot (75%), dat dit risico op enig moment daadwerkelijk opkomt. Het bedrag is relatief hoog omdat de subsidie-inkomsten niet meestijgen. Vooralsnog is zomer 2023 de CAO nog niet opengebroken. De bonden en werkgevers liggen momenteel op ramkoers. Een eventuele verhoging zal pas op zijn vroegst vanaf 1-1-24 doorgevoerd worden.