2.2.5 Onderhoud Kapitaalgoederen

De kapitaalgoederen die de gemeente in eigendom heeft, dienen we op een dusdanige wijze te beheren, dat deze kapitaalgoederen hun functie op korte en lange termijn kunnen vervullen. Op korte termijn dient voldoende aandacht te zijn voor aspecten als veiligheid en risicoaansprakelijkheid, terwijl op langere termijn de duurzaamheid van het integraal onderhoud ertoe moet leiden, dat er geen sprake is van kapitaalvernietiging ten gevolge van achterstallig onderhoud.

We maken binnen deze kapitaalgoederen navolgend een onderverdeling in:
-    Wegen
-    Groen
-    Riolering en waterhuishouding
-    Elementenbeheer
-    Reiniging
-    Gebouwen

De omvang van de kapitaalgoederen wordt door onderstaande gegeven weergegeven:

Artikel 12 van het BBV schrijft voor dat van de kapitaalgoederen moet worden aangegeven:
-    Beleidskader
-    De uit het beleidskader voortvloeiende financiële consequenties
-    De vertaling van de financiële consequenties in de begroting

1) Ten opzichte van het becijferde bedrag in de nota van 2017 is met ingang van 2020 een bedrag van  € 300 duizend euro bezuinigd, de intentie is om met aanbestedingsvoordelen en slimmere combinaties van werkzaamheden (bijvoorbeeld combineren van werkzaamheden of wachten tot wegreconstructies aan de orde zijn) deze bezuiniging te effectueren, zonder dat dit leidt tot achterstallig onderhoud. De jaarlijkse monitoring van de onderhoudstoestand laat per 2023 zien dat de afname van achterstalligheid is gestopt. Omdat er veel wegen in eenzelfde tijdsperiode zijn aangelegd, zijn er veel wegen die nu dezelfde slijtage patronen laten zien. De verwachting is dat er de komende jaren een toename van achterstalligheid zal optreden. In 2023 is opdracht gegeven om een prognose te maken op basis van de huidige toestand van de wegen in relatie tot de uitkomsten van het wegbeheersysteem. De resultaten worden eind 2023/begin 2024 verwacht.

2) Naar aanleiding van de bestuursopdracht groen en reiniging is in meerdere sessies samen met de raad een uitgebreid onderzoek uitgevoerd welk gerelateerd heeft in een drietal volledig uitgewerkte scenario’s. In deze begroting heeft het college het scenario verwerkt waarin de onderhoudstoestand in de centra A is, in de buitengebieden C en voor het overige B. Voor de Wilhelminaberg houden we onderhoudsniveau B aan vanwege haar functie als toeristische trekpleister.

3) Naar aanleiding van de bestuursopdracht groen en reiniging is in meerdere sessies met de gemeenteraad een uitgebreid onderzoek uitgevoerd welk geresulteerd heeft in een drietal volledig uitgewerkte scenario’s. In deze begroting heeft het college het scenario verwerkt waarin de onderhoudstoestand in centra A is, in buitengebieden C en voor het overige B. Voor de Wilhelminaberg houden we onderhoudsniveau B aan vanwege haar functie als toeristische trekpleister.

4) Actualisatie van het Watertakenplan heeft (onlangs) in 2023 plaatsgevonden.

5) Voor het vervangen van masten zijn minimale budgetten beschikbaar welke uitsluitend toereikend zijn om de masten die gevaar op dreigen te leveren te vervangen.

Jaarlijks vindt er een externe inspectie plaats naar de staat van onderhoud van de verhardingen (wegen, trottoirs, rijwielpaden, parkeerplaatsen) waarbij de CROW-systematiek wordt gehanteerd. Het vastgestelde niveau is voor alle wegen en fietspaden niveau C. Daarnaast vindt er een jaarlijkse knelpuntenanalyse door de eigen dienst plaats. Op basis van de inspectiegegevens en de knelpuntenanalyse bepalen we het noodzakelijke onderhoud aan de verhardingen, rekening houdend met de beschikbare budgettaire ruimte en het vastgestelde kwaliteitsniveau. Dit gebeurt in nauw overleg met de andere vakdisciplines zoals riolen, verkeer, groen, water.
 
In haar brief van 24 maart 2015 inzake aandachtspunten begroting 2016 gaf de provincie aan dat het onderhoud wegen op de CROW norm C moet worden uitgevoerd. Deze CROW norm betekent dat er geen sprake van achterstallig onderhoud mag zijn en dat onvoldoende onderhoud binnen een termijn van 3-5 jaar moet worden weggewerkt. De inspectie die we in 2017 hebben laten uitvoeren, heeft laten zien dat met deze middelen het achterstallig onderhoud onvoldoende afnam, om aan de opgave die de provincie ons gesteld heeft te kunnen voldoen. De weginspectie wees uit dat er volgens het gehanteerde model een extra structureel budget voor onderhoud wegen nodig was van circa  € 600 duizend om uiteindelijk de kosten en het budget in evenwicht met elkaar te brengen. We denken dat er nog een correctie door de markt op de 'modelprijzen' zal blijken plus we hebben het oogmerk om nog meer dan voorheen effectiever reconstructies, verkeersveiligheidsprojecten en rioolprojecten af te stemmen met het onderhoud van de bovengrondse infrastructuur.

Daarom is er voor de jaren 2019 en 2020 een verhoging van het budget van € 600 duizend doorgevoerd, waarna vanaf 2021 structureel € 300 duizend aan extra budget ten opzicht van de uitgangssituatie 2018 is doorgevoerd. De evaluatie eind 2020 had opgeleverd dat er nog altijd sprake was van een afname van het achterstallig onderhoud. We zien hierbij overigens een afvlakking van deze afname. We blijven de onderhoudstoestand monitoren middels de jaarlijkse weginspectie. De evaluatie in 2022/2023 laat zien dat de afname van achterstalligheid tot stilstand is gekomen. De oorzaak hiervan is dat een groot deel van het wegenareaal in eenzelfde tijdsperiode is aangelegd en nu gelijktijdig in achterstalligheid komt. Er is een extra analyse van de weginspectie uitgezet om een goede prognose te krijgen. De resultaten worden uiterlijk begin 2024 verwacht.

Om het wegenonderhoud structureel beheersbaar te houden zoeken wij tevens naar duurzame oplossingen, zoals het minder toepassen van asfalt in woonwijken. Er wordt vaker gekozen om asfalt te vervangen door gebakken klinkers. Een rijbaan die bestaat uit gebakken klinkers behoeft slechts één keer in de 35 jaar te worden her-straat terwijl asfalt intensiever onderhoud nodig heeft. Naast het jaarlijks onderhoud door scheurvulling en reparatievakken zal eens in de 17,5 jaar de toplaag vervangen worden en om de 35 jaar de complete asfaltconstructie. Na twee van deze cycli, na 70 jaar, wordt een weg volledig gereconstrueerd en het riool vervangen. De investering voor het toepassen van gebakken klinkers is ten opzichte van asfalt iets hoger, maar deze wordt terugverdiend door lagere onderhoudskosten en de restwaarde (opnieuw toepassen) van het bestratingsmateriaal. Nog een voordeel is dat reparatievakken vrijwel onzichtbaar hersteld kunnen worden. 

Vanaf 2020 is er nog een andere wijziging in de begroting verwerkt. Het betreft de financiële verwerking van het vervangen van complete asfaltconstructies. Deze vervangingsinvesteringen zijn tot en met 2019 als onderdeel van het onderhoudsprogramma direct ten laste van de exploitatie gebracht, in het kader van onderhoud. Vanaf 2020 worden deze investeringen, die in omvang circa 60% van het beschikbare totaalbudget voor onderhoud uitmaken, daadwerkelijk geïnvesteerd en afgeschreven. Er is hierdoor – zij het in afnemende mate – sprake van een ontlasting van de gemeentebegroting. Met betrekking tot de recreatief-toeristische fietspaden in het buitengebied is vanaf de begroting 2019 een structureel bedrag van € 65 duizend opgenomen. De resultaten hiervan zijn duidelijk zichtbaar geworden en wij zullen met deze inhaalslag verder gaan.

In 2022 heeft uw raad eenmalig extra budget beschikbaar gesteld ter compensatie van de explosief gestegen prijzen. Dit wordt ook voor 2023 wederom incidenteel opgelost. De nu voorliggende jaarschijf 2024 is op het prijspeil vóór de Oekraïne-crisis gebaseerd. Zodra er meer zicht is op het uiteindelijk te verwachten blijvend effect op de prijzen, zal een voorstel aan uw raad worden gedaan om vanaf dat moment de budgetten structureel aan te passen aan dat hogere prijspeil. Hiertoe is in de begroting een robuuste stelpost opgenomen voor loon- en prijscompensatie die ter dekking kan worden aangewend.

Financiële consequenties en vertaling in de begroting:                                                             

Het Groenstructuurplan (2003) geeft een langetermijnvisie (30 jaar, met actualisatie om de 10 jaar) op de gewenste ontwikkeling van het openbaar groen in de openbare ruimte binnen de bebouwde kom en het buitengebied van Landgraaf. Op basis van het Groenstructuurplan is door de raad in 2012 het integraal beheerplan openbare ruimte 2012-2017 vastgesteld, dat in 2023 is vervangen door de uitkomsten van de bestuursopdracht groen en reiniging 2024-2034. Het daaraan gekoppelde uitvoeringsplan is vertaald in beeld(kwaliteit)bestekken vastgelegd in een beeldkwaliteitsgids die in 2023 is aangepast aan de bestuursopdracht groen en reiniging. In 2017 is het nieuwe Groenstructuurplan vastgesteld met een looptijd tot 2025.

In de begroting van 2019 zijn de areaaluitbreidingen als gevolg van de aanleg van de Buitenring Parkstad Limburg (groencompensatie) alsmede de areaaluitbreidingen als gevolg van het WOP NL verwerkt, waarmee het budgettair kader op orde zou moeten zijn. Er zijn twee ontwikkelingen die in samenhang met elkaar zorgen voor een verontrustend beeld over het groenonderhoud in relatie tot de budgettaire kaders, te weten de afname van de instroom van Wsw’ers en de verboden op het gebruik van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen. Dit leek ten tijde van de begroting 2020 tot een noodzakelijke verhoging van het budget van – op termijn – € 1 miljoen te leiden. Uit deze zorg is toen een eerste onderzoek gedaan, waarvan de resultaten duidden op toereikende beheersbudgetten. Toentertijd is een bedrag van € 78 duizend structureel toegevoegd voor het kunnen uitvoeren van noodzakelijke omvormingen en vervangingen. Dit bedrag is met ingang van de begroting 2022 dan ook in de begrotingscijfers opgenomen. Na afronding van dit onderzoek, hebben vervolgmetingen uitgewezen dat de kwaliteit toch sneller achteruitging dan in 2020 verwacht. Tevens is het signaal, dat uw raad ultimo 2022 heeft gegeven per motie, dat de kwaliteit van het groenonderhoud onder de maat is, aanleiding geweest om nogmaals goed te onderzoeken welke budgetten naar de stand van ‘vandaag’ benodigd zijn. In de begroting van 2023 is er reeds in voorzien om € 450 duizend in structurele zin bij te ramen en in 2023 aanvullend hierop een bedrag van € 500 duizend incidenteel te begroten. In deze begroting 2024 hebben we de uitkomsten van verwerkt van de bestuursopdracht en werkconferentie, die in nauwe samenwerking met de raad verricht is naar het hoe en naar het wat van het onderhoud. De door de raad gewenste beeldvariant (buitengebied op C (met uitzondering van de Wilhelminaberg op B) de centra op A en het overige op B) is hierbij verwerkt in de budgetten waartoe een extra structureel bedrag is toegevoegd van € 621 duizend in 2024 oplopend tot € 813 duizend in 2027. De oplopende reeks is het gevolg van de noodzakelijke vervanging van uitstromende Wsw-geïndiceerde medewerkers door CAO-medewerkers.

In de bossen heeft eind 2019 een inventarisatie plaatsgevonden. Deze inventarisatie liet zien dat we een inhaalslag moesten plegen om de bossen klimaatbestendig te maken en om aan de wettelijke verplichting te blijven voldoen (Wet Natuurbescherming). Deze inhaalslag is inmiddels uitgevoerd in de winters van 2020-2021 en 2021-2022. Na uitvoering van de werkzaamheden in de voorbij twee winters kunnen we de bossen vanaf 2023 weer beheren door uitvoering van regulier onderhoud. Het onderhoud wordt uitgevoerd door de Stichting Bosbeheer Landgraaf met overwegend vrijwilligers.

Financiële consequenties en vertaling in de begroting:

Het Watertakenplan is onlangs door uw raad vastgesteld. 

Als basis voor de kostenberekening dient het aan het Watertakenplan gekoppelde Kostendekkingsplan (KDP). Uit het KDP volgt dat we de eerste jaren het tarief voor het rioolrecht niet hoeven te verhogen en ook niet hoeven aan te passen op grond van de inflatiecijfers. De omvang van de gevormde voorziening is immers meer dan robuust.

Financiële consequenties en vertaling in de begroting:

Onder de noemer 'elementen' verstaan wij het gemeentelijke areaal aan inrichtingselementen in de openbare ruimte zoals lichtmasten, verkeersregelinstallaties, verkeersborden, paaltjes, zitbanken en dergelijke. Onderhoud voor een aantal elementen, zoals VRI’s en openbare verlichting gebeurt op basis van onderhoudsprogramma’s.

In januari 2016 is de beleidsnota openbare verlichting door de raad vastgesteld. Daarin zijn onder meer maatregelen en activiteiten opgenomen om noodzakelijke vervangingen van lichtmasten mogelijk te maken en versneld conventionele verlichting te vervangen door LED-verlichting. Hiervoor wordt een deel van de door de nieuwe, lagere, aanbesteding vrijgekomen middelen ingezet. In het eerste kwartaal van 2024 zal het nieuwe beleidsplan openbare verlichting in de raad worden gebracht.

Financiële consequenties en vertaling in de begroting:

Alhoewel reiniging en onkruidverwijdering op verhardingen geen direct onderhoud aan kapitaalgoederen betreft, is dit onderhoud noodzakelijk voor een goed gebruik van de kapitaalgoederen en ter voorkoming van overlast. De gemeentelijke kapitaalgoederen staan immers ten dienste van de burgers en moeten door hen dan ook normaal gebruikt kunnen worden.

Financiële consequenties en vertaling in de begroting:

In de jaren tot en met 2016 is er voor de financiering van het onderhoud van gebouwen gewerkt met onderhoudsreserves. De reden hiervoor lag in de vroegere ombuigingen op het onderhoud waardoor er niet meer conform meerjarenonderhoudsplannen (MOP’s) kon worden gewerkt. 

In haar brief van 24 maart 2015 inzake aandachtspunten begroting 2016 gaf de provincie met betrekking tot het kwaliteitsniveau onderhoud kapitaalgoederen aan dat er sprake van is een ondergrens voor wat betreft het vast te stellen onderhoudsniveau van kapitaalgoederen: het minimale niveau waarop nog geen kapitaalvernietiging plaatsvindt. Daarbij werd tevens aangegeven dat de lasten van groot onderhoud op twee manieren verwerkt kunnen worden in de begroting:
-    de lasten worden in het jaar van uitvoering direct ten laste van de exploitatie gebracht;
-    de lasten komen ten laste van een vooraf gevormde voorziening (artikel 44 lid 1c BBV) in het geval de lasten gelijkmatig verdeeld worden over verschillende begrotingsjaren.

In 2016 is de aanpassing van de systematiek uitgewerkt. Als basis voor het onderhoud zijn voor de accommodaties nieuwe MOP’s opgesteld. Het kleine, jaarlijkse onderhoud uit de MOP’s is opgenomen in de exploitatie en voor het groot onderhoud zijn per accommodatie voorzieningen gevormd. Het restant van de voor onderhoud beschikbare budgetten wordt jaarlijks gestort in de onderhoudsreserve om niet-voorziene, en dus niet in de MOP’s opgenomen onderhoudskosten/calamiteiten, te kunnen opvangen. 

In de programmabegroting 2018 is de financiële vertaling de eerste keer tot uitdrukking gekomen. In 2019 is deze lijn voortgezet. Er is opnieuw tegen het licht gehouden welk deel van het onderhoud via de onderhoudsvoorziening dient te lopen en welk gedeelte van de onderhoudswerkzaamheden via de exploitatie moet worden afgewikkeld op basis van de regelgeving. De verdeling tussen het jaarlijks terugkerend onderhoud en de stortingen in de voorziening voor het onderhoud wijzigde in 2019 wezenlijk maar per saldo zijn de MOP’s binnen het financieel kader vertaald. Daarbij dient aangetekend dat de geprognosticeerde stand van de voorzieningen voor de accommodaties afneemt. In 2020 heeft er een evaluatie plaatsgevonden van het accommodatiebeleid en heeft de raad de nota ‘Evaluatie en vooruitblik accommodatiebeleid’ vastgesteld.

In 2021 heeft uw raad ingestemd met de financiële consequenties van de DMOP’s (duurzame meerjarenonderhoudsplannen) voor alles maatschappelijke accommodaties en deze zijn dan ook met ingang van de vorige begroting 2022 vertaald. De nu voorliggende jaarschijf 2024 is op prijspeil vóór de Oekraïne-crisis gebaseerd en zodra meer zicht is op het uiteindelijk te verwachten blijvend effect op de prijzen, zal een voorstel aan uw raad worden gedaan om vanaf dat moment de budgetten structureel aan te passen aan dat hogere prijspeil. Hiertoe is in de begroting een stelpost opgenomen voor loon- en prijscompensatie die ter dekking kan worden aangewend.

Financiële consequenties en vertaling in de begroting: